*فهرست مطالب :*
فصل اول : تاریخچه ی گنبد سازی در ایران
مقدمه
گنبد در معماری ایران
فصل دوم : شیوه ی ساخت گنبد
مقدمه
فضای درونی
بررسی گنبد در عصر بیزانس
فصل سوم : نوع ساخت گنبد
بررسی گنبد در عصر رنسان
قسمت های تشکیل دهنده گنبد
۱ – گنبد خانه یعنی زمینه گنبد
- چپیره
- گوشه سازی
- شکنج = چین و چروک
۲ – ترمبه یعنی جمع شده
- فیلپوش
- ترمبه پتگین
- ترمبه پتگونه
- شکنج
- طاق بندی یا طاق بست
- کاربندی یا کاربست
- گنبدهای دوپوسته میان تهی
- گنبدهای دوپوسته کاملا از هم گسسته
۳ – آهیانه
- انواع پوسته های آهیانه
طرز چیدن مصالح گنبد
طرز ساختن گنبد
طرز ساختن گنبدهای ترکین
فصل چهارم : گنبدهای آجری
تحلیل سازه ای حلقه کششی
فصل پنجم : روند تکامل گنبد
فصل ششم : گنبد در مساجد ایرانی
منابع
*قسمتی از متن :*
گنبد : آسمان، سقف یا ساختمان بیضی شکل که غالبآ با آجر بر فراز
معابد، مساجد، قبور یا آرامگاه ها می سازند. گنبد یا آسمانه همانطور که
از نامش بر می آید، شباهتی رمزی با آسمان و عرش را بیان می کند. گنبد
مظهر آسمان و فضای مکعبی شکل زیر آن مظهر زمین و ماده ، و قوس مقرنس
کاری شده آن همچون حلقه واسط زمین و آسمان تلقی می گردد. حضرت رسول در
روایت معراج، گنبد عظیمی را وصف می کند که از صدف سفیدی ساخته شده و بر
چهار پایه در چهار کنج قرار گرفته و بر این چهار پایه ، این چهار کلام
«بسم الله الرحمن الرحیم» از فاتحة الکتاب را نوشته اند و چهار جوی آب،
شیر، عسل و شراب طهور که مظهر سعادت ابدی و سرمدی است از آنها جاری است.
گنبد در معماری ایران
پوشش گنبد در ایران پییشنه ای دیرینه دارد . کمبود چوبهای استوار و
کشیده که در حقیقت عنصر اصـلی پوشش تخت است ، سبب شده است که پوشش سغ
sagh و گنبد روایی پیدا کند و بخصوص در دهانه های وسیع ترجای پوشش تحت
را بگیرد . قدیمیترین شکل های منحنی در پوشش زیرین چغازنبیل متعلق به
هزاره دوم دیده شده است
با وقفه طولانی در دوران هخامنشی معماری درخشانی با پوشش مرتفع و مسطح
در اوج قدرت و کارائی جلوه دارد ولی چه قبل و چه بعد از آن بعلت فراهم
نبودن شرایط خاص اقتصادی در این دوران آوردن چوب سدر از جبل عامل و ساج
از گنداره همیشه میسر نبوده و در جنگل ها و جلگه های این سرزمین هم چوب
مناسب پوشش پرورش نمی یافته است لذا طاقهای منحنی و گنبد جای اصلی خود
را به عنوان یک پدیده ساختاری و اقلیمی در معماری ایران به آسانی پیدا
می کنند .
در متون موجود ، دیرینه ترین گنبدی که به آن اشاره می شود مربوط به
دوران اشکانی و اوایل ساسانی است . این گنبد در شهر فیروز آباد و به
قطر ۱۰/۱۶ متر بنا شده است . چنانچه ابن البلخی در توصیف شهر فیروز
آباد و گنبدی که در میانه شهر برپا شده می گوید: اردشیر شهر فیروزآباد
، که اکنون هست بنا کرد و شکل آن مدور است چنانک دایره پرگار باشد .
در میان شهر آنجا که مثلاً نقطه پرگار باشد دکهٔ انباشته برآورده است و
نام آن ایوان کرده و عرب آنرا طربال گویند و بر سر آن دکه سایها ساخته
و در میان گاه آن گنبدی عظیم برآورده و آنرا گنبد کیرمان گویند و طول
چهار دیوار این گنبد تا زیر قبه آن هفتاد و پنج گز است و این دیوارها
از سنگ خارا برآورده است و پس قبه عظیم از آجر بر سر آن نهاده و آب از
یک فرسنگ از سر کوه رانده و به فواره بر این سر بالا آورده و دو غدیر
است که یکی بوم پیر گویند و دیگر بوم جوان و بر هر غدیری آتشگاهی کرده
است .
در دوران ساسانی گنبدسازی آنچنان رواج می گیرد و تکامل می یابد که از
آن پس تا امروز پوشش گنبدی از نظر ساخت و افزیر بصورت الگو و دستور
العمل کلی مورد بهره برداری قرار می گیرد .
