آرامگاه شیخ صفی الدین و ساختمان های پیرامون آن در سده ی هشتم بنیاد نهاده
شده، گر چه به گواهی آثار بازمانده، پیش از روزگار شیخ صفی در آنجا
ساختمان هایی بوده است. ولی آنچه امروز دیده می شود از شیوه ی آذری و
افزوده های پس از آن شیوه ی اصفهانی است که از شاهکارهای معماری بشمار می
رود.
ساختمان های پیرامون آرامگاه یا گنبد الله الله در برگیرنده ی خانقاه چینی
خانه، آرامگاه شاه اسماعیل و بی بی آغا ماه منیر، حرم خانه، جنت سراء تالار
تنبی و چله خانه می باشد.
•منزل و خانقاه شیخ صفی در همین مکان قرار دارد، و بر طبق وصیّت شیخ ،
جنازه اش را در اتاقی جنب خلوتخانه و باغچه و حوضخانه دفن کردند و بر قبر
او بنایی ایجاد کردند تا علاوه بر مقبره شیخ صفی و مرقد شاه اسماعیل اول -
آرامگاه‌های دیگری از شاه زادگان صفوی و فرزندان وی را در این بقعه و محل
شهیدگاه قرار دهند. به گفته بیوک جامعی (۱۳۷۹)، مجموعه نفیس بقعه شیخ
صفی‌الدین به نام عارف نامدار شیخ صفی‌الدین اردبیلی جد سلاطین صفویه، در
سال ۷۳۵ ه. ق. به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد. پس از شروع حکومت
صفویه، به سبب ارادت شاهان صفوی به جد خود، واحدهای مختلفی به این مجموعه
اضافه شد. به ویژه در دوره شاه عباس اول و از آن جا که وی ارادت فراوانی به
شیخ صفی الدین داشت و بسیار به زیارت مقبره وی می‌رفت، برای تکمیل و تزیین
این اثر، کارهای فراوانی صورت گرفت. در عصر صفوی، بقعه شیخ با حضور
استادان بزرگ عهد صفوی چنان به زیور آراسته شد که هم چنان پس از گذشت چندین
قرن به عنوان یکی از مفاخر تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌آید.
•یکی از موارد منحصربه‌فرد این مجموعه این است که این بقعه حاوی ده‌ها اثر
بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری است که از آن جمله می‌توان به
عالی‌ترین نوع کاشی کاری معرق و مقرنس و گچبری کتیبه‌های زیبا و نفیس و خط
خطاطان بزرگ دوره صفوی (میر عماد، میر قوام الدین، محمد اسماعیل و...)
منبتهای ارزنده، نقره کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و تنگ بری و غیره اشاره
کرد. این اثر از ساختار معماری فخیمی برخوردار است که گرد هم آمدن فضایل
هنری نامبرده، آن را در مجموعه‌های تاریخی ایران شاخص و متمایز نموده‌است.
سردر ورودی
•سر در ورودی بقعه در جبهة شرقی میدان عالی قاپو قرار دارد که درِ دو لنگة
چوبی آن به حیاط بزرگ باز می شود. در مقابل این سردر، در جانب غربی همین
میدان ، سردر اصلی بقعه به نام عالی قاپو قرار داشته است که در دوران شاه
عباس دوم به دست یوسف شاه بن ملک صفیا ساخته شده بود. به استناد کتیبة
معرّق بدنة این سردر، که در انبار بقعه نگهداری می شود، کاشیکاری آن را
اسماعیل بن نقّاش اردبیلی در 1057 انجام داده است . این سردر در 1321 ش
بکلی برچیده شد
فهرست مطالب
مقدمه
سردر ورودی
حیاط بزرگ
راهروِ میانی یا صحن کوچک
چله خانه جدید (قربانگاه )
مدخل صحن اصلی یا سردر عباسی
صحن اصلی یا حیاط داخلی
جنّت سرا
دارالحدیث یا طاق متولّی
نمای بیرونی قندیل خانه
درگاه ورودی قندیل خانه
قندیل خانه یا دارالحُفّاظ
چینی خانه
آرامگاه شاه اسماعیل
گنبد اللّه اللّه
حرم خانه
شهیدگاه
منابع
