دانلود پاورپوینت بررسی خانه مشروطیت در اصفهان بهمراه پلان و تصاویر
بخشی از مطلب
خانههای تاریخی؛ گنجینه‌های هنری استان اصفهان
اصفهان با تاریخ و فرهنگ چند هزار ساله، همچون ستاره‌ای درخشان در آسمان تمدن کهن ایران زمین می‌درخشد.
وجود خانههای تاریخی منحصر بفرد در این خطه گنجینه‌ای ارزشمند به شمار
می‌آیند. هرچند این خانه‌ها زبانی گویا برای بیان هنر هنرمندانش ندارد اما
گوشه گوشه آنها نشانی از توانمندی هنرمندان اصفهانی است.
استان اصفهان بیش از هزاران خانه تاریخی را در خود جا داده است که متأسفانه به مرور زمان و بر اثر بی‌توجهی تخریب شده‌اند.
اصفهان، کاشان، نائین و یزد خاستگاه بسیاری از این خانههای تاریخی زیبا
است که آشنایی با آنها بیش از پیش زمینه‌ساز حفاظت این آثار گرانقدر خواهد
بود.
* «خانة انگورستان مَلِکْ»
این خانه یادگاری ارزشمند از دورة قاجار در اصفهان است. این خانة تاریخی که
نمادی از فرهنگ و مذهب به شمار می‌آید، علاوه بر هنر معماری، هنر ترکیب
چوب را به نمایش می‌گذارد. استفاده از شیشه‌های الوان، لطافت روحی ویژه‌ای
به این عمارت بخشیده است. این خانه واقع در باغ انگور در زمان نادرشاه
افشار به عنوان مالیات از مردم گرفته شد و در زمان قاجاریه به مالکیت مسئول
امور مالی حکومت وقت اصفهان درآمد که به پدر حاج محمد ابراهیم ملک‌التجار
معروف بود.
سالیان بعد حاج محمد ابراهیم خان بنای انگورستان را برای برگزاری آیین
عزاداری و تعزیه ساخت و آن را به تاریخ 1341 هجری قمری وقف کرد.
با گذشت زمان، قسمت‌های مختلفی از انگورستان تخریب شده است و اینک در شمال
این بنا یک حیاط وسیع به چشم می‌خورد که دارای یک حیاط مرکزی و یک
سفره‌خانه است.
فضای سفره خانه با یک ارسی هفت دهنه به حیاط جنوبی خانه ارتباط دارد. در
قسمت شمالی حیاط سرپوشیده یک تالار پنج دری قرار دارد که بنابر وصیت
ابراهیم خان، او و همسرش در آنجا به خاک سپرده شده‌اند.تمامی بخش‌های این
خانه دارای تزئینات گچبری، آینه‌کاری و کاشیکاری منحصر بفرد است. ستون
میانی فضای سفره خانه و حیاط دارای روکش‌های چوبی و سرستون‌های تزئینی است.
زیرزمین بزرگی در زیر فضای سفره‌خانه وجود دارد که از طریق نورگیرهای مشبک
از حیاط جنوبی خانه نور می‌گیرد در گوشه جنوب شرق بنا حمامی واقع شده که
دارای سکوهایی در اطراف و سقف گنبدی است.
* خانه سرتیپی
این خانه تاریخی سه بخش دارد که مهمترین آن تالار بخش شمالی است که با داشتن دو اتاق سه دری با بخش‌های دیگر ارتباط دارد.
سقف تالار دارای نقاشی‌های بسیار است که از طرح‌های اروپایی تأثیر گرفته
است. بیشتر نمادهای خانه سرتیپی پوشیده از گچ ساده است ولی در نمای سه دری
بخش شمالی تزئینات گچبری به چشم می‌خورد و در بخشی دیگر نیز از بخش‌های
شمالی و شرقی خانه نقوش حجاری شده دیده می‌شود.
* خانه اعلم
این خانه در قلب بافت قدیم شهر اصفهان قرار دارد که با توجه به زیبایی و
تزئینات پُرکار و ویژگی‌های هنری و نقاشی روی گچ، آینه و صنایع چوبی و
حجاری‌های منحصر بفرد جزو بناهای شاخص اصفهان به شمار می‌آید.
متأسفانه بخش‌هایی از این بنای زیبا مانند سردر و طاقی که بر روی گذر شمالی
ساخته شده بود و خانه را محکم و استوار نگه می‌داشت،توسط افراد سودجو
تخریب شده است.
آنچه در خانه اعلم جلب توجه می‌کند، تنوع بی‌شمار تزئینات، نقاشی‌ها و
گچبری‌های آن است. اتاق پنج دری این خانه همچون آلبوم نفیسی است که
آینه‌کاری‌ها، نقاشی‌ها و هنرهای تزئینی دوران قاجار را پیش چشم هر
بیننده‌ای قرار می‌دهد.
تزئینات این خانه بیانگر توجه ویژه هنرمندان دوران قاجار به هنرهای دوران صفویه است.
* خانه شیخ الاسلام
این خانه که عنوان تکیه بر آن مناسب‌تر است، از قدیم برای برگزاری آیین
عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) و برگزاری تعزیه مورد استفاده قرار می‌گرفت.این
عمارت زیبا با داشتن معماری ویژه دورة قاجار، از آثار نفیس و ارزشمند شهر
اصفهان به شمار می‌آید و دارای دو بخش شمال و جنوب است.
بخش جنوبی دارای یک ایوان با سقف مقرنس کاری است که تزئینات نقاشی گل و
بوته و دو ستون و یک حوض سنگی در وسط ایوان زیبایی ویژه به آن بخشیده است.
این ایوان با وجود دو پنجره مشبک چوبی با شیشه‌های رنگی چشم هر بیننده را
خیره می‌کند. این خانه که 1455 متر مربع مساحت دارد هم اکنون به عنوان یک
اثر تاریخی منحصر به فرد پابرجاست.
* خانه نعلبندها
این خانه را در زمان صفویه، نعلبندباشی ساخته است. سعید نفیسی محقق معاصر
که از این خانه دیدن کرده است در کتاب «احوال شیخ بهایی» دربارة این عمارت
می‌نویسد: «در بخش 3 اصفهان روبروی در مسجد حاج محمد جعفرآباده‌‌ای خانه
قدیمی و زیبایی وجود دارد که از میراث فرهنگی اصفهان به شمار می‌رود و به
خانه نعلبندان شهرت دارد.
این خانه دارای سالنی با طاقچه‌های بلند بسیار است. در هر طاقچه تصویر یکی
از بزرگمردان ایران به شکل بسیار زیبا نقاشی شده است مانند: ابوالقاسم
میرفندرسکی، شیخ عطار، بایزید بسطامی، جلال الدین محمد رومی و بسیاری از
عرفای دیگر هر یک از این تصاویر یک متر و نیم طول و یک متر عرض دارد و نقاش
آن رجبعلی اصفهانی بوده که نامش در پایین هر عکس حک شده است.
* خانه مشروطه
خانه تاریخی مشروطه در محله قصر منشی یادآور خدمات مجاهد فداکار حاج نورالله نجفی است.
این بنا در دورة قاجاریه ساخته شده و مالک آن آقانورالله نجفی رهبر مشروطه
اصفهان بوده است وجه تسمیه آن به علت تشکیل جلسه‌های مشروطه‌خواهان اصفهان
در این خانه است.این عمارت دارای دو بخش اندرونی و بیرونی است که 2000 متر
مربع مساحت دارد.
بخش بیرونی این خانه رو به یک اتاق هفت دری زیبا و باشکوه قرار دارد که درها به سوی حیاط جنوبی و شمالی باز می‌شود.
دو اتاق در دو طرف این هفت دری ساخته شده است و بین هفت دری و این اتاق‌ها یک راهرو وجود دارد که به حیاط دوم متصل است.
بخش اندرونی شامل چهار قسمت زیبا است که قوس‌های قاجار و پنجره‌های زیبای رنگی این بخش منحصر بفرد است.
اتاق شاه نشین که در شمال خانه قرار دارد با وجود ارسی‌های پنج لنگه به
حیاط مشرف می‌شود و به وسیله پلکان قرینه در اطراف، می‌توان به تالار
دسترسی یافت.
نقاشی‌های زیبای این اتاق از شاخص‌ترین تزئینات خانه مشروطه به شمار می‌رود.
* خانه جمشیدی
خانة تاریخی جمشیدی واقع در محله تاریخی سنبستان به سبک خانههای ایوان‌دار
ساخته شده است. ایوان بزرگی در قسمت میانی خانه به چشم می‌خورد که تالار
اصلی در بخش شمالی و اتاق‌های کناری در طرفین شرق و غرب آن قرار گرفته‌اند.
این نوع سبک معماری در خانههای قدیمی اصفهان و همچنین خانههای محله جلفا رایج بوده است.
تالار اصلی خانه جمشیدی دارای پوشش طاق است و پنج دهانه به طرف ایوان دارد.
* خانه ارسطویی
قدمت این خانه به دوران قاجار می‌رسد و دارای سرسرای وسیعی است که بر روی کوچه مجاور بنا شده و این معبر را مسقف کرده است.
در بدو ورود به خانه بعد از در چوبی دو لنگه، به دو هشتی تو در تو می‌رسیم
که دارای نورگیری بر فراز بنا است. یکی از این هشتی‌ها بواسطه راه‌پله‌ای
به پشت بام و به بیرون خانه که همان سرسرای روی کوچه است منتهی می‌شود و
هشتی دیگر توسط راهرویی باریک به حیاط خانه که پایین‌تر از هشتی است متصل
می‌شود.
در ضلع غربی حیاط، شاه‌نشین کوچکی با سقفی کوتاه و تزئینات گچبری با آینه کاری وجود دارد.
در دیواره‌های بیرونی خانه با سنگ پارسی به اشعاری برمی‌خوریم که به شکل زیبایی بر روی دیوارها و جرزها گچبری شده‌اند.
* خانه قدسیه
قدمت بخش‌هایی از این بنای تاریخی با بررسی‌های انجام شده به دوران صفویه بازمی‌گردد.
وجود دو کتیبه در دو تالار شمالی و جنوبی گواهی بر این ادعا است. نخستین
مدرسه ابتدایی شهر اصفهان به سبک جدید که توسط میرزا عبدالحسین قدسی در سال
1287 هجری شمسی تأسیس شد، سال 1310 هجری قمری به این خانه انتقال یافت،
لذا این خانه تاریخی به مدرسه قدسیه نیز شهرت دارد.
بخش جنوبی خانه دارای تالاری چلیپایی شکل در میان و دو اتاق سه دری در طرفین است.
شاه نشین بزرگی نیز در انتهای تالار قرار دارد. تالار اصلی ارتفاعی معادل
دو طبقه دارد و در طبقه بالا و در دو طرف تالار اتاق‌هایی به صورت سه دری
ساخته شده است که با تالار ارتباط ندارند و پنجره‌هایی به سمت حیاط
دارد.وجود بناهای موجود در بخش شرقی و غربی حیاط، موجب شده تا فضایی شبیه
به ایوان اما محصور در طبقه دوم پدید آید. این گونه فضاها در طبقه دوم در
بیشتر خانههای اصفهان وجود دارد که به اصطلاح بالاخانه نامیده می‌شود.
دالان طویلی نیز از هشتی ورودی شروع می‌شود و پس از گذر از پشت فضاهای جبهه شمالی به سمت دیگر حیاط مرتبط می‌شود.
* خانه دستجردی
دیوارهای خارجی این بنا با کاه گل اندود شده است که کف خانه به اندازه دو یا سه پله از سطح کوچه پایین‌تر است.
این خانه یک فلزی نامتقارن دارد که در ضلع جنوب شرق آن قرار گرفته است و پس
از عبور از آن به هشتی خانه می‌رسیم. پس از آن حیاط «میان سرا» قرار دارد
که دارای کف‌پوشی از آجر خشت سـاده، حـوضی بـا پنج آب فشان و دوباغچه قرینه
است.
بخش‌های پایینی دیوار از سنگ پارسی است که به اشکال مشبک بسیار زیبا حجاری شده است.
کتیبه‌های این بنا که مزین به اشعاری از محتشم کاشانی است در زیر شیرسرها به چشم می‌خورد.
تالار شاه نشین در حیاط مرکزی قرار دارد که هم تالار و هم ارسی دارای تزئینات زیبایی است.
* خانه صیفور قاسمی
این بنا که در خیابان تاریخی حکیم واقع است و به نام آخرین مالکش شناخته
می‌شود، در اواخر دوره قاجار به سبک اصفهانی ساخته شده است.این بنا از جمله
خانه‌هایی است که اندرونی (محل سکونت اهل خانه) و بیرونی آن (محل پذیرایی
از میهمانان) در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند.
پس از ورود به خانه هشتی قرار دارد که محل انتظار میهمانان برای دریافت
اجازه از میزبان برای ورود به خانه است.در کنار حیاط امروزه پارکینگی وجود
دارد که در گذشته اصطبل بوده است.ارسی‌ها یا پنج‌دری‌ها با شیشه‌های کوچک و
بزرگ تزئین شده‌اند. این خانه جزو خانه‌هایی است که زیرزمینی مسکونی دارد
که اهالی خانه در فصول گرم به آنجا می‌رفتند و در سرما از اتاق‌های
آفتابگیر طبقه بالا استفاده می‌کردند.
* خانه مارتا پیترز
این خانه معروف به خانه جایی، از بناهای تاریخی و با ارزش دوره صفویه است
که در گذشته وسعت زمین و ساختمان‌های آن بیش از مساحت فعلی بوده است. این
بنادارای بخش‌های متعددی است.
ساختمان اصلی خانه بخش تابستانی آن واقع در جنوب بنا است. این خانه در زمان
صفویه محل سکونت و زندگی کشیش یکی از کلیساهای اصفهان بوده است. ساختمان
قدیمی که در حقیقت بخش مهم دیگری از این خانه است دارای یک سالن بزرگ با
نقاشی و گچبری و پنجره مشبک چوبی قدیمی است.
* خانه داوید
این بنا متعلق به داوید یکی از کشیش‌های مشهور مسیحیان اصفهان در دوران
صفویه بوده است که در زمان قاجار به بخش جنوبی آن دو اتاق و یک ایوان
افزوده شده است.
ورودی این خانه یک سردر آجری دارد که در بالای آن مشبک‌های هندسی آجری دیده
می‌شود. هشتی عمارت که در پشت در ورودی قرار دارد چهارگوش است. ساختمان
اصلی دارای سالن مرکزی به صورت طاق و چشمه با مقرنس‌های چندپایه در وسط
است.
در شرق و غرب سالن اتاق‌هایی به صورت دوطبقه به چشم می‌خورد.
این بنا هم اکنون به عنوان یک جاذبه تاریخی زیبا پذیرای علاقمندان است.
*خانه پیرنیا
این بنا یادگاری از دوران صفویه است و از بخش‌های مختلفی همچون ورودی، دالان‌های متعدد هشتی، گودال باغچه و باغ تشکیل شده است.
این خانه محل سکونت میرزا احمدخان پیرنیا حاکم نائین بوده است.
مهمترین ویژگی هنری این خانه نقاشی‌های دیواری و گچبری‌های بسیار زیبای آن
است که در ایوان شاه‌نشین، اتاق تشریفات و اتاق ویژه حاکم به چشم می‌خورد.
گچبری این بنا قاب‌های متعددی دارد که در آنها داستان‌های هفت‌پیکر نظامی
همچون خسرو و شیرین، یوسف و زلیخا، صحنه‌های شکارگاه و داستان‌های خیالی به
تصویر کشیده است.در نقاشی‌های موجود در قسمت‌های مختلف این بنا، نقوش
گیاهی، هندسی، گل و مرغ و اژدها زیبایی عمارت را دوچندان کرده است.
* خانه طباطبایی‌ها
این بنا در جوار بقعه امامزاده سلطان امیراحمد(ع) کاشان قرار دارد و سنگ
بنای آن را شخصی به نام حاج سیدجعفر طباطبایی نطنزی گذاشته است.
این خانه در زمینی به مساحت 4730 مترمربع و با دستان هنرمند و معمار معروف
کاشانی استاد علی مریم ساخته شده است. در زیر قسمت اندرونی اتاق مرکزی،
سرداب بزرگی وجود دارد که به دلیل مشخصات ویژه بسیار منحصر بفرد است.
وجود بادگیر، سقف ضربی، نوع مصالح به کار رفته در بدنه و دو جداره بودن آن،
وجود حوضی که قبلاً در سرداب بوده، اختلاف ارتفاع با سطح کوچه همه این
عوامل باعث شده تا در فصل تابستان 15 تا 20 درجه اختلاف دما بین زیرزمین و
بیرون از آن باشد.
در طرفین تالار بزرگ یا شاه‌نشین خانه دو حیاط خلوت و نورگیر به صورت قرینه
ساخته شده است که با وجود تابلوهای نقاشی از نفیس‌ترین آثار هنری این دیار
است.
اسناد تاریخی نشان می‌دهد که هنرمند بزرگ و نقاش‌باشی دربار ناصرالدین شاه
قاجار یعنی میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنیع‌الملک به احترام
دوستی با صاحب‌خانه در اجرای گچبری‌ها و ترسمی نقاشی‌های این خانه نظارت
داشته است.
این خانههای تاریخی فقط بخش کوچکی از میراث بزرگ گذشتگان در استان اصفهان
است که به نظر می‌رسد امروزه نیاز به بهسازی و حفاظت بیشتری دارند. البته
در دور سوم سفر استانی 500 میلیارد ریال تسهیلات برای مرمت اضطراری
خانههای تاریخی این خطه اختصاص یافت.
حیدری‌پور مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان با اعلام این خبر،
افزود: بسیاری از خانههای قدیمی استان اصفهان تغییر کاربری داده‌اند و
امروزه از آنها استفاده بهینه می‌شود.به گفته وی صندوق احیای خانههای
تاریخی برای اجرای این هدف 150 نوع کاربری تعریف کرده است که با دریافت
تسهیلات بانکی بسیاری از این بناها احیا می‌شود.او از شناسایی حدود 1000
خانه تاریخی در استان اصفهان خبر داد و تأکید کرد: تاکنون 300خانه در فهرست
آثار تاریخی ملی به ثبت رسیده یا در مرحله ثبت است.
