برسی مسجد تاریخانه دامغان
موقعیت مسجد تاریخانه:
مسجـــد تاریخــانــه در ســمـت جنوب غربی این شهـــر واقــع شده و یکی از بناهای بازمـانده قـرون اولیـه اسلامی در کشور ایران است
تاریخچه مسجد تاریخانه:
در مورد واژه لغوی ، ایـن مسجـد را تـاری خانه که از دو کلمه تــاری و
خـانه تشکیــل یافته که تاری یک کلمه ترکی به معنـای خدا و خــانه فــارسی
می باشدعــلاوه بر این مســجد را تــاریک خــــانه- نــاری خــانه و
قــاریخانه نیز نـــامیده اند ولی واژه ای که همگان بکار می برند همان
تاریخانه است.
در مورد تاریخ ساخت مسجد آن را مربوط به قــرن دوم هجری می دانند و در
جــــای دیگر آمده که این مسجد احتمالا” در زمان جلـوس اولین خلیفه
عبــــاسی (سفاح ) در ۱۳۲ ه-ق و سلطنت هــارون الرشید ۱۷۰ ه-ق ساخته شده
است.
بخش قدیمی شهر دامغان به دلیل بر خــورداری از شرایط کالبدی خاص در
ســالهـــای پر تحرک اقتصادی-اجتمــاعی که شهـر با آن روبرو بوده دستخــوش
دگرگونی هــــای کالبدی و کاربردی اساسی شده است.به ویــژه محــدوده
اطــــراف مسجد که تا چند دهــه ی پیش عرصه بــازار و باغــات و اراضی
کشـــاورزی بوده تحت تــاثیر توسعه های اخیر شهری زیر پـــوشش ســاخت
وسازهای معماری ومعماری شهری قرار گرفته است گر چه چنین اقداماتی رمز
ماندگاری شهر است ولی چگونگی آن به ویژه در حاشیه اثری چون تاریخانه خالی
از نگرانی نیست.سـاخت و ســـازهای گوناگونی همچون مسجــد و منــــاره
زیــادی و احتمالا” مسجــدی از دوره ایلخانی ، در ترکیب با مسجد نخستین شکل
گرفته و برخی نیز ویـران شده انـد، بی آنکـــه بــه یکپــارچگی فضائی مسجد
کهن خدشه ای وارد آید.
مناره مسجد تاریخانه دامغان
مناره اولیه مسجد تاریخانه در داخل مسجد بوده که تخریب گردیده و در ساخت آن
از خشت استفاده شده بود۰ و پلان آن با توجه به نقشه آندره گدار مربع شکل
بوده است مناره کنونی مسجد تاریخانه در جنب مسجد بنا شده و مانند برخی دیگر
از ابنیه استان سمنان به دستور ابو حرب بختیاربن محمد حاکم ایالت قومس در
دوران غزنویان ساخته شده است۰ این مناره سکو ندارد و مستقیما” از روی زمین و
با محیط دایره ایجاد گردیده و هر چه به ارتفاع مناره اضافه می گردد از قطر
آن کاسته می شود۰ مناره دارای ۲۶ متر ارتفاع و ۸۶ پله است۰
در ناحیه میانی مناره کتیبه ای به خط کوفی نگاشته شده که برروی آن نام بانی مناره بد ین شرح بیان گردیده است۰
بسم الله الرحمن الرحیم امر به بنای هذاامناره الحاجب الجلیل ابوحرب
بختیاربن محمد فی ولایه الامیر السید اللجل فلک المعالی۰ این بنا در جنوب
شهرستان دامغان و در خیابان ایستگاه راه آهن قرار دارد.
