پروژه معماری مسجد سور مهاباد
مسجد جامع مهاباد (مزگه وتی سور)
برخی از محققان نظیر پروفسر ویلبر معتقدند که اجرای هر طرح معماری به سه عنصر اجتماعی بستگی دارد.
اول جامعه ای که به آن طرح نیازمند است؛ دوم شخص یا اشخاصی که از اجرای طرح
حمایت می کنندو هزینه مالی آن را متعهد می شوند؛ سوم معمار یا استاد
کارانی که طرح را اجرا می کنند. جذابیت تحقیق و مطالعه معماری ایران در این
است که دریابیم چگونه این عوامل سه گانه بر یکدیگر تأثیر می گذارند و
سرانجام به احداث بنایی منجر می شوند کاربرد بناها مطالعه درباره معماری
ایران, نشان دهنده چگونگی گسترش آن در طی پانزده قرن گذشته است. در هر دوره
بناهایی با ویژگیهای گوناگون در روستاها, شهرها, جاده های کاروانی, مناطق
کویری, گذرگاههای کوهستانی و شهرهای ساحلی ایجاد گردیده که کاربردهای
متفاوت داشته اند. اهمیت معماری اسلامی وقتی آشکار می شود, که بدانیم در
ساخته های این دوره به کاربرد مادی و معنوی بناها ـ که از مهمترین ویژگیهای
آن است ـ توجه شده است پروژه معماری مسجد سور مهاباد.
برای دریافتن اهمیت این ویژگیها در گسترش معماری شایسته است طبقه بندی بناهای دوره اسلامی و کاربرد آنها را مشخص کنیم
بطور کلی بناهای دوره اسلامی را می توان به دو گروه عمده تقسیم کرد:
الف) بناهای مذهبی. شامل مساجد, آرامگاهها, مدارس, حسینیه ها, تکایا, و
مصلی ها؛ ب) بناهای غیر مذهبی. شامل پلها, کاخها, کاروانسراها, حمامها,
بازارها, قلعه ها و آب انبارها. در دو گروه فوق از بناهای دوره اسلامی,
مکانی برای عبادت, تجارت و سکونت وجود داشته است. مساجد مهمترین بناهای
مذهبی هر شهر و روستا هستند که همواره نقش مهمی در زندگی مسلمانان داشته
اند. اقامه نماز جمعه, مراسم مذهبی, ایراد خطبه ها و تدریس در مساجد انجام
می گرفت؛ زیرا مسجد بهترین مکان برای ابلاغ فرامین حکومت به مردم بود. اغلب
مساجد در مرکز شهرها, نزدیک بازارها و محدوده دارالحکومه ساخته می شدند و
اگر شهری به بیش از یک مسجد نیاز داشت, مساجد دیگری از طرف حکومت یا افراد
خیر احداث می شد.
میانسرا در دوره اسلامی دو نقش مهم داشت:
اول اینکه نیاز مسلمانان را به وضوخانه و محل تطهیر در مساجد و مدارس و
نیاز مسافران را به استراحت, بارگیری و باربندی در حیاط کاروانسرا تأمین
می کرد. دوم اینکه با کانون قرار دادن فضای داخلی, بنا را از سر و صدا و
فعالیت زندگی روزمره و عادی جدا می کرد. شکل میانسرا عموماً مربع و مستطیل
بود, ولی گاهی از نقشه های چند ضلعی و مدور هم استفاده می شد. میانسرا راه
دسترسی به شبستان و بناهای وابسته مانند راه پله ها و اتاقها را مشخص می
کرد و دارای ایوانی در یک یا دو یا چهار طرف بود.
