دانلود پاورپوینت مسجد جامع اشترجان بهمراه نقشه ها
بخشی از مطلب
مسجد جامع اشترجان در 36 کیلومتری جنوب غربی اصفهان در منطقه لنجان واقع
شده. این مسجد یکی از نمونه های نفیس معماری ایلخانی از اواخر سلطنت محمد
خدابنده (اولجایتو) به شمار می آید و در تاریخ 12 اسفند 1315 با شماره ثبت
263 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
برکتیبه محراب گنبدخانه مسجد، تاریخ 715 ثبت شده است و کتیبه ای دیگر بر
سردر شرقی، به همین تاریخ است. در شبستان شرقی، کتیبه ای مربوط به تعمیرات
سال 881 دیده می شود و سنگاب واقع در گنبدخانه مورخ به 1244 است. بانی مسجد
اشترجان، محمد بن محمود بن علی اشترجامی، از مستوفیان و منشیان سلطان
ابوسعید بهادرخان، بوده است. بر اساس کتیبه ای بر سردر شمالی بنا، کاشی
کاران مسجد استاد احمد و حاجی محمد قطاع تبریزی بوده اند؛ و در کتیبه سنگاب
مسجد، نام واقف آن، غلامعلی علی داد، آمده است.
در ضمن تعمیرات کاشی کاری سردر اصلی (شمالی) این مسجد، در زیر تزیینات قرن
هشتم هجری قمری، کتیبه ای به خط کوفی و به سبک کتیبه های دوره سلجوقیان به
دست آمده است که نشان می دهد مسجد را در این دوره بنیان گذاشته اند و بنای
فعلی در واقع حاصل تجدید بنایی با الحاقات بسیار در قرن هشتم هجری قمری
است. همچنین مناره های این مسجد، مانند منارجنبان اصفهان، که در سال 716
بنا شده است، متحرک است.
وسعت مسجد جامع اشترجان 1500 متر مربع (30×50 متر) است. این بنا از خشت و
آجر ساخته شده، و در دیواری از خشت محصور گشته است. مسجد دارای دو ورودی
است. ورودی اصلی در شمال بنا و ورودی دیگر در شرق آن قرار گرفته است. هیچ
یک از این دو بر محورهای اصلی ساختمان جای ندارد. دو ایوان بر محور
شمالی–جنوبی و سه شبستان در شمال، شرق و غرب صحن مرکزی ساخته شده است. گنبد
خانه بزرگ مقصوره در پشت ایوان جنوبی جای دارد. بدین ترتیب، این عناصر بر
محور بودن کلی طرح درونی مسجد تأکید دارند.
سردر ورودی اصلی بیش از 12 متر ارتفاع دارد. در دو طرف ایوانی که سردر را
تشکیل می دهد، بقایای دو مناره دیده می شود که تنها یک سوم آنها هنوز
برپاست. تزیینات این سردر با عناصر آجرکاری، کاشی کاری و با استفاده از نقش
مایه های هندسی و نوشتاری و اندکی گیاهی شکل یافته و از لحاظ تعدد و تنوع
مصالح و ترکیبات و تزیینات به کار رفته در آن شاهکاری اصیل به شمار می آید.
طاق نماهای متعدد با قوس های جناغی که بر ستون های باریک توکار چند ضلعی و
یا دایره ای فرود آمده و در قاب های مستطیل شکل جای گرفته است، نقش عمده
را در تقسیم بندی متقارن سطوح ایوان ایفا می کند.
طاق مقرنس ایوان از 6 طبقه تشکیل شده که طاس های آن با ترکیبی از نقشه ای
هندسی از کاشی آبی، در دو رنگ لاجوردی و فیروزهای، و آجر تراشیده بی لعاب
مزین شده است. امروزه تمامی تزیینات کاشی کاری مسجد به استثنای یک مورد در
سردر شمالی متمرکز گشته است. مورد استثنایی یاد شده، کتیبه ای از کاشی است
که بر درون سوی طاق ایوان جنوبی مسجد قرار داشته، و اکنون تنها چند کلمه از
آن باقی است. سردر اصلی به تنهایی 19 کتیبه از کتیبه های مسجد را در خود
جای داده است.
سردر اصلی مسجد جامع اشترجان از اهمیت ویژه ای در سیر تحول معماری ایران
برخوردار است. تأکید بر ورودی اصلی و ساختار ایوان آن با منازه دوگانه و
گرایش به ارتفاع در این قسمت از بنا از دوره سلجوقی آغاز شده بود. یکی از
اولین نمونه های شناخته شده از این نوع ایوان ورودی در مسجد سلجوقی امام
حسن اردستان باقی مانده است. ساختمان سردر باقی مانده از مسجد نظامیه
ابرقو، سردر موسوم به دو منار دردشت اصفهان، مناره ی فرو ریخته سردر مسجد
جامع کرمان، سردر مسجد جامع یزد و نیز ایوان ورودی مسجد امام (مسجد شاه
سابق) اصفهان نمونه هایی هستند که از قرن 8 قمری به بعد این روند را ادامه
دادند.
نمای پیرامون صحن را یک ایوان بزرگ و مرتفع بر سراسر ضلع جنوبی، یک ایوان
کوچک با ارتفاع کمتر و دو دهنه طاق در دو طرف آن بر ضلع شمالی، و 4 دهنه
طاق مشابه بر هر یک از اضلاع شرقی و غربی تشکیل می دهد.
در کل می توان گفت این مسجد از آثار دوره ایلخانیان است، هر چند آثار قدیمی
تری در آن یافت شده که نشان می دهد بنا احتمالا در این دوره بازسازی و
قسمت هایی نیز بر آن افزوده شده است. در سال 1333 شمسی، مرمت اساسی مسجد
آغاز و در آن، شبستان ها نوسازی و بام ها مستحکم شد. دو مناره در طرفین
سردر شمالی وجود دارد که بیش از دو سوم آن ها به مرور زمان تخریب شده است؛
ولی آنچه مانده هنوز از عظمت و نفیسی بنا حکایت می کند.
