درشرح معماری گنبدسلطانیه ابتدای سخن رابانظر آندره گدار در بیان معماری این بنا آغاز می کنیم:
«به طور قطع عالی ترین نمونه معماری مغول و یکی از بهترین دستاورد های
معماری اسلامی ایران و از نظر فنی شاید جالب توجه ترین آنان است.»
زمانیکه سلطان محمد خدابنده (الجایتو) بنای مقبره باشکوهی را در سلطانیه
زنجان پایتخت پادشاهان ایلخانی آغاز نمود (۷۰۳ هجری قمری) معماران پرتجربه
یزدی و کرمانی و فارسی یک نقشه ۸ وجهی را جوابگوی خواست اولجایتو دانستند
که در سیستم مقبره سازی آنروز به پلان مـرکزی معــروف است. راه حل معماری
مقبره در آن روزگار عموماً بر یک پلان چهار گوش استوار بوده و انواع گنبد
را بر این پایه چهار ضلعی با تقسیم بندی های هندسی پیچیده و بیشمار می
نشاندند. دردوره سلطنت سلجوقیان قدرت خلافت به شدت ضعیف شده بود و با اینکه
مبانی مذهبی وآداب دینی ازطرف آن شاهان محترم شمرده می شد معذالک قدرت
سیاسی خلفاء بسیار ناچیز بود. این ضعف و ناتـوانی در اواسط قرن سیزدهم
میلادی در اثر حمله مغولان باعلاء درجه رسید و آنچه از سلطه خلافت باقی
مانده بود توسط پادشاهان مغول برچیده شد.
در این فایل به تحلیل ویژگی های معماری و تزئینات متفاوت این بنا پرداخته شده .
