پاورپوینت بررسی خانه های تاریخی کاشان
مقدمه
معماری هنری است که با گونه های مختلف صنایع در هم آمیخته و هنری را پدید
آورده است ، که با نوع تفکر و بینش اعتقادی – اجتماعی و مجموع شرایط اقلیمی
بنیان یافته و میان اقوام گوناگون ادامه داشته است . ارزش و اعتبار این
هنر منحصرا به کاخ پادشاهان محدود نمی شود ، بلکه در سر پناه ساده مردمان
عادی هم هنر معماری به نحوی بارز در ساخت و ساز خانه ها بر اساس همان نوع
تفکر و اعتقاد تجلی یافته است. تنها تفاوت در این میان ، بنیه ی مالی صاحب
خانه – اندازه – نوع تزئینات به کار رفته در آنهاست .
خانه یکی از مباحث مهم معماری ما می باشد که کمتر به آن توجه شده است.
واژه ”خانه“که امروز مصطلح است ، در گذشته به ”اتاق“ اطلاق می شد.اتاق
خصوصی را ”وستاخ“، ”گستاخ“ یا ”وثاق“ می نامیدند.از واژه ”سرا“ به جای کلمه
”خانه“در اصـطـلاح امـروز آن، استـفادهمی شـد . درجنـوب ایران اصـطلاح
“خانه سرا” بـه معـنی “سـرایـیبا اتاق” (ایـن اصـطـلاحـی اسـتکه در جنـوب
ایـران رایـج اسـت)مرسوم بوده است.
خانه های قبل از اسلام
انسان وقتی از غار بیرون آمد نیاز به سرپناهی داشت و بر این اساس طبیعی است که قدیمی ترین مورد معماری ، ساختمان خانه باشد .
انسان وقتی به دشـت می آید چیزی شبـیه به غار می سازد ، شش هزار ســال قبل
از میلاد درکاوشهایی که اطراف بوئین زهرا انجام شده شهرکی را از زیر خاک
بیرون آورده اند. پوشش آن ها در آن منطقه چوب بوده و دهانه های کوچک آن حدو
د ۲٫۵ یا ۳ یا ۴ متر بوده است . در اینجا موضوع مهم قابل طرح درونگرایی
خانه ها است ، زیرا در بیرون خانه نه باغی و نه سبزه ای وجود دارد .
آنچه از چـگونـگی زنــدگی پیـش از تـاریخ (ده هـزار سـال قــبل ) فـلات
ایران ثبـت شـده است ، نشان می دهد که ایرانیان در روستا های کوچک به شکل
گسترده ای پراکنده بودند . طبق بررسی های انجام شده در مورد خانـه های کوچک
، از روی سنگـهای فونداسیون ، دیــوارها و کفهای فرسوده ، قدمت این خانه
ها را بین ۸۰۰۰ تا ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد برآورد کرده اند .
جوامــع اولیـه ی نوسـنگی در علی کـش در دهـلــران خوزستان از اولـین
نمـونـه های ساختـمانی شـنـاختــه شده در ایران هستـنــد ، در روسـتـاهـای
غـربی ایــرانخانه هــای بزرگی با قدمت حدود ۶۲۰۰ تا ۵۸۰۰ ســال قبل از
میلاد یافت شده اند . این خانه ها دارای اتاقهایبزرگ( ۵* ۳ ) ساخته شده
ازآجـرهـای دستی ، آب خــاک محـلی و خشـک شـده در آفـتـاب و تقـریـبـا
مستطــیـل هستـند . نمونـه های مـشـابـهی نـیـز در جرمـو یافت شده اند .
برسی خانه های تاریخی کاشان
در سیلک ، قدیمی ترین محل مسکونی ایران کهن ، برخی از مهمترین ساختمانهای
متعلق به هزاره ی پنجم قبل از میلاد کشف شده است . این ساختمانهای نسبتا
اولیه ، شامل خانه های چوبی کوچکی هستند که از شاخه های درختان ساخته شده
اند . در دوره های بعد ، ساختمانها با آجرهای گلی دست ساز ساخته می شدند .
استحکام ساختاری دیوارهای ساخته شده از چنین آجرهایی را با فشردن ملات
اضافی گل در لابه لای این آجرها افزایش می دادند . روشی که امروزه آنرا
تکنیک اثر انگشت می نامند .
ازخانه های این دوران آثار بسیار ناچیزی باقی مانده است ، بدین گونه به ذکر چند نمونه از این آثار و قدمت آنها بسنده کردیم .
بخـــش هـای مخـتـلف خـانه تـاریـخی
عناصرخانه
سردر، هشتی ، راهرو ، حیاط یا میانسرا ، اتاق (سه دری ،پنج دری) ، تالار، تهرانی ،مطبخ، باره بند
سر در
اغلب خانه ها به خصوص خانه های مجلل دارای سردر یا درگاه بوده اند .
معمولا دیوارهای بیرونی کاه گلی بوده و فقط سر در ، مجلل ساخته می شده .
نسبت عرض به تو رفتگی سر در معمولا ۱ به ۲ بوده است . سکوهای کناری پاخوره
نام داشته اند و برای کسانی که با صاحب خانه کار داشته ولی لازم نبوده
وارد خانه شوند و همین طور پاتوقی برای صاحب خانه یا پسر خانه بوده است .
پوشش آن را نیز کنه ( نیم گنبد ) می نامید ند . کنه پوش را معمولا با
کاربندی می پوشاندند . در پایین کاربندی که لنگه های بزرگ گچی که تکیه
می کنند از لب بند ( تویزه های کوچک ) استفاده می کردند . در اصلی در سر و
در جاهایی نیز دروازه گفته می شد. در بین هشتی و اندرون خانه را میان در و
در تمام تخته ی اتاق ها را در، و نوع مشبک آن را در و پنجره می گفتند .
اجزای در سر متشکل از چهار چوب و قاب های روی آن بوده است (قاب ایرانی
معمولا متشکل از دو قاب مربع در بالا و پایین و یک قاب مستطیل در وسط بوده
است ) . در صورت پهن بودن عرض در قاب وسطی به شکل مربع در می آمده است .
تخته هایی را که در کنار خم قرار می گیرند به وسیله ی گلمیخ با تخته ای که
در پشت آن قرار داشت به هم وصل می شدند . برجستگی عمودی وسط درکه از بیرون
دیده می شود دماغه نام داشته است . دوعنصرفلزی حلقه برای زنان و چکش برای
مردان بر روی اغلب درها جای داشته ولی در بعضی جاها فقط یکی بوده است .
در ، اجزای دیگری مثل باهو ، سربند ، پاسار یا پاسال ، میان بند یا پاسال وسط و …دارد .
هشتی
بعد از سر در وارد هشت یا هشتی یا کریاس می شد ند . هر چند که در بیشتر
مواقع شکل آن هشت ضلعی است اما این مفهوم هشت ( عدد ۸ ) نیست و هشتی هایی
به شکل مربع و دیگر شکلها داریم . منظور از هشت چیزی است که از فضاهای
داخلی خانه بیرون آمده و تنها جایی است که با بیرون خانه ارتباط دارد . این
فضا و راهروهای پیچ در پیچ منتهی به حیاط های اندرونی و بیرونی مانع دید
افراد غریبه به داخل حریم مقدس خانواده می شده است . ایجاد مکث ، تقسیم
فضایی و فضایی جهت انتظار از عملکردهای جالب این عنصر می باشد .
هشت ضلعی هایی که در ایران به کار می رفته اند و در هشتی های خانه هم استفاده شده عبارتند از :
هشت گوش کامل
هشت و نیم هشت
نگینی
کشکولی
