مقدمه
شناسنامه مسجد :
تاریخچه
کتیبه سنگی
اولین هسته تاریخی شهر شیراز
درب ورودی ضلع شمالی
درون طاق نما،
در دو طرف شبستان
در ضلع شرقی این شبستان
شبستان چهار در
در مغرب شبستان کوچک
ضلع غربی
شبستان بزرگ
در ضلع شرقی مسجد
خدایخانه
چهار گوشه خدایخانه
سقف ایوان های شرقی
دیوار ندبه
ضلع شمالی
ضلع غربی
شبستان اصلی و نوساز مسجد
ضلع شرقی
مردم شیراز بر این باور هستند که :
کاوش‌های باستان‌شناسی
مساجد مشابه مسجد عتیق شیراز و بررسی موارد تشابه
مسجد جمعه یا مسجد عتیق اصفهان
بخشی از مسجد پس از مرمت
منبر مسجد جامع عتیق
در مسجد جامع اصفهان چهار سنگاب قراردارند
ایوان صاحب
سنگاب ایوان صاحب
مسجد عتیق تربت جام
ورودی مسجد
و....
تاریخ معماری ایران و جهان
مسجد عتیق شیراز
مقدمه :
کهن ترین مسجد شیراز مسجد جامع عتیق است که مسجد جمعه یا مسجد ادینه نیز
نامیده شده است .این مسجد یکی از عجیب ترین مساجد است . که بنای زیرین
آنرا متعلق به قبل از اسلام می دانند.
شناسنامه مسجد :
نام اثر: مسجد عتیق شیراز
محل اثر :شیراز
قدمت :صفاریان (قرن 3)
بانی :در زمان عمرو ابن لیث
مصالح : سنگ –گچ-کاشی-اجر-چوب
تزیینات : کاشی و مقرنس
مساحت کل :9138 متر مربع
زیر بنا :6058 متر مربع
نشانی : شیراز – پشت ضلع شرقی شاه چراغ
تاریخچه :
. این مسجد دو ایوانی بنای نخستین و اصلی ان در سال 281ه.ق در زمان عمر و
لیث صفاری ساخته شده است . بعدها شاه ابواسحاق اینجو در سال 752ه.ق
ساختمانی در میان مسجد بنا کرد که ان را خدایخانه یا دار المصحف مینامند که
محل نگه داری جزوات قران مجید و تلاوت ان بوده است .
کتیبه سنگی ان از نمونه های ارزنده هنر خطاطی به شمار میرود . این کتیبه به
خط یحیی الجمالی الصوفی خطاط نامدار زمان شاه ابو اسحاق و حاوی جملاتی در
شان قران کریم است
این مسجد اولین هسته تاریخی شهر شیراز میباشد که جدا از نقش مهم مذهبی
عملکرد اجتماعی - سیاسی نیز داشته است . به همین دلیل دارای شش ورودی در
اضلاع مختلف میباشد که مهمترین ان ورودی ضلع شمالی است که در زمان صفویه
باز سازی گردیده است .
درب ورودی ضلع شمالی به دوازده امام معروف است و کتیبه ای بر فراز آن قرار
گرفته است که در دوره صفوی و در سال ( 1031 ه.ق. ) به خط علی جوهری نگاشته
شده است این کتیبه تاریخ مرمت مسجد را در سال مذکور بیان می نماید.
سر در شمالی مسجد با کاشی مقرنس کاری شده است.
بر روی چهار کتیبه نام دوازده امام بر روی کاشی نگاشته شده و در جرزهای دو طرف این سر در نصب شده است.
در وسط ضلع شمالی مسجد، طاق نمای مرتفعی قرار گرفته است که در دو طرف بام
آن دو گلدسته وجود دارد و سقف آن با آجر مقرنس کاری شده است. در حاشیه
بالای داخلی این طاق نیز سوره هل اتی با خط نسخ بر روی کاشی نگاشته شده
است. در انتهای آن پلکانی است که به پشت بام و گلدسته ها ختم می شود و در
پیشانی و جلو آنها کاشی کاری شده است و روی آنها با خط نسخ آیات قرآنی
نگاشته شده است.
در ضلع غربی این طاق نما، دالان درب دوازده امام ( درب شمالی) و پنج طاق
نما قرار گرفته است و در پشت این دالان و طاق نماها، شبستان کوچکی قرار
گرفته است.
در سال 1347 ه.ش. در شرق طاق نمای وسطی، شبستانی بزرگ به طول 30 متر و عرض
17 متر با 5 در آهنی مشبک و محرابی از سنگ مرمر عالی و ازاره هایی تا
ارتفاع یک و نیم متر با سنگ مرمر ساخته شده است. قسمتی از این شبستان دو
طبقه است و عرض آن نیز 5.5 متر می باشد.
