کتیبه
ایوان جنوبی مدرسه ملا عبدالله اصفهان مورخ 1088 است و کتیبه سردر مدرسه
از تعمیرات سال 1218 خبر می دهد. این مدرسه به فرمان شاه عباس اول صفوی
ساخته شده و از دیگر دست اندرکاران ساخت بنا اطلاعی در دست نیست.
ژان شاردن در سفرنامه خود از این مدرسه به عنوان بزرگترین و غنی ترین مدرسه
اصفهان یاد کرده است. آندره گدار در کتاب آثار ایران می نویسد: “… این بنا
فاقد تاریخ بنیان گذاری است ولی به استناد نحوه کاشی کاری معرق آن می توان
بنا را متعلق به عهد شاه عباس اول دانست”. این مدرسه جهت تدریس مولانا
عبدالله شوشتری از علمای دوره صفوی (متوفی به سال 1021) ساخته شد. پس از
وفات ملا عبدالله جماعت این مدرسه که بزرگترین مدرسه آن عصر محسوب می شد،
به ملا محمد باقر مجلسی واگذار شد.
چنانکه آمد مدرسه در نیمه اول قرن یازدهم احداث شده. در زمان شاه سلیمان
صفوی تعمیراتی در بنا صورت گرفت و رقباتی بر آن وقف شد که بر لوحه سنگی
ایوان جنوبی ثبت گردیده است. بنای مدرسه یکبار در سال 1158 مقارن با حکومت
نادرشاه افشار و بار دیگر در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار در سال 1218 مورد
مرمت قرار گرفت. در اواخر قرن سیزدهم مدرسه عملکرد اصلی خود را از دست
داده، تبدیل به انبار کسبه و محل اقامت فقرا شده بود، تا آنکه در طی سالهای
1328 تا 1330 شمسی تعمیراتی توسط اداره باستان شناسی در بنا صورت گرفت و
امروزه عملکرد خود را بازیافته و محل اقامت و تحصیل طلاب می باشد.
فضای اصلی مدرسه گرداگرد صحنی به شکل مربع مستطیل است که زوایای آن به خاطر
وجود ایوان های کوچک کمی پخ و گرد شده است. این مدرسه به شیوه دو ایوانی
بنا شده که شاید دلیل پرهیز معمار از سبک 4 ایوانی به جز ذوق و سلیقه شخصی
می‌تواند از جهت ساخت حجره با تعداد بیشتر باشد. به ایوان جنوب غربی آن به
خاطر قرار گرفتن جهت قبله و تعبیه محراب توجه بیشتری صورت پذیرفته است.
پیرامون حیاط مرکزی 2 طبقه ساختمان وجود دارد که محل حجره های طلبه ها می
باشد. طبقه همکف مدرسه دارای 27 حجره می باشد. بر دیوار ظلع ایوان جنوبی
مدرسه لوحه‌ای از سنگ پارسی با مضمون وقف نامه وجود دارد که ابعاد آن 1/35
در 1/20 متر می باشد. مضمون این لوحه بدین قرار است: 3 باب دکان و 2 بالا
خانه از طرف شخص خیری به نام حاجی میرزا محمد نامی جهت تامین مخارج تعمیرات
سقاخانه به این مدرسه اهدا می گردد و طلاب این مدرسه ناظر بر در آمد این
دکانها می باشند. کتیبه این لوح به خط نستعلیق برجسته می باشد. ارتفاع دو
ایوان اصلی برابر با ارتفاع ساختمان های کناری آن می باشد و از این جهت در
امر نماسازی، تاکید خاصی روی آنها صورت نگرفته، اما بیشترین تمرکز ممکن بر
روی تزئینات غنی بر روی ایوانهای آن می باشد.
