مسجد جامع نوش آباد کاشان
بخشی از مطلب
نوش‌آباد شهری است در استان اصفهان ایران.
نوش‌آباد در غرب شهر آران و بیدگل واقع شده‌است. وضع طبیعی آن به صورت جلگه
و دشت همواری است که عوارض طبیعی در آن به چشم نمی‌خورد. جمعیت آن در حال
حاضر بیش از ۱۲ هزار نفر است.
نوش آباد پاِتخت انوشیروان پادشاه ساسانی در تذکره‌های زیارات نوش آباد و
همچنین تذکره امامزاده محمد هلال از نوش آباد بعنوان دارالخلافه انوشیروان،
دارالملک انوشیروان، پایتخت خاقان انوشیروان و شهر انوشیروان یاد شده است
قدیمی‌ترین مأخذی که به نوش آباد اشاره دارد کتاب «الاعلاق النفیسه» ابن
رسته (۲۹۰هجری) است. وی از نوش آباد بعنوان یکی از منزلگاه‌های راه بین ری و
اصفهان نام می‌برد و این در حالی است که در این مأخذ اشاره‌ای به کاشان
نشده است. همین موقعیت حیاتی نوش آباد بر سر شاهراه مرکزی ایران رهنمون ما
به پیشینه تاریخی آن است. نوش‌آباد در ارتفاع ۹۰۰ متر از سطح دریا و به
مختصات جغرافیایی `۲۶˚۵۱ طول و`۰۵˚۳۴ عرض و در فاصله ۷ کیلومتری از شهر
تاریخی کاشان و ۳ کیلومتری از شهر آران و بیدگل واقع شده‌است. این شهر
دارای آب و هوای گرم و خشک در تابستان و سرد و خشن در زمستان است. نوش آباد
دارای ۳۱ هکتار بافت تاریخی و طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ دارای ۱۲۴۷۶ نفر جمعیت
است. آنگونه که در کتاب تاریخ قم (نوشته شده در سال ۳۷۸ هـ ق) آمده‌است
«انوشاباد این دیه را از بهر آن بدین نام کردند که یکی از اکاسره
(ساسانیان) بدان ناحیت بگذشت به چشمه که آنجاست فرود آمد و آن چشمه و موضع
را خوش یافت بفرمود تا به آنجا دیهی بنا نهاد و انوشاباد نام کردند.» نوش
آباد از انوشه (انوشه روان) به معنی بی‌زوال و جاویدان و بی‌مرگ می‌باشد.
جایی که خوش و خرم است و روان جاویدی دارد.
آثار تاریخی نوش آباد
در منطقه نوش آباد بیش از ۱۵۰ اثر تاریخی وجود دارد که نیمی از آن در داخل
بافت و نیمی دیگر در کویر این شهر قرار گرفته است که برخی از آثارتاریخی به
شرح زیر است
۱- شهر زیرزمینی اویی:
این شهر زیرزمینی به عنوان بزرگترین شهر زیرزمینی جهان معروف است که قدمتی
۱۵۰۰ ساله دارد و به دوره ساسانیان برمی گردد. این شهر زیرزمینی با وسعتی
بیش از ۴ کیلومتر و در سه طبقه در عمق‌های ۴ الی ۲۱ متری از سطح زمین به
وجود آمده است. کاربری این شهر در دوره‌ها احتمالاً متفاوت بوده به گونه‌ای
که در دوران ساسانی تا صفوی و حتی زندیه بیشتر به عنوان پناهگاه یا جانپاه
محلی برای اختفا و حفظ جان استفاده می‌شده به همین منظور همیشه در حال
گسترش بوده است اما در دوران قاجار احتمال می‌رود بیشتر به منظور فرار از
گرما در تابستان استفاده می‌شده است.
۲- مسجد جامع نوش آباد
۳- قلعه سی زان: که ضخامت دیوار آن نزدیک به ده متر است و از جمله
استحکامات دفاعی شهر به حساب می‌آمده است. این قلعه ۹ برج دیده‌بانی دارد و
در آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این قلعه ۱۰ هزار مترمربع مساحت دارد
۴- قلعه خشتی فرزین
۵- پل تاریخی اسحاق آباد
۶- خانه تاریخی شترخان: ۱۵۰۰ مترمربع مساحت و ۴۰۰ مترمربع زیربنا دارد و به دوره قاجاریه می‌رسد.
۷- بقعه رقیه بانو و شاهزاده ابراهیم
۸- آب انبارهای چاله سی، مرکزی، دربریگ و ...
۹- زیارتگاه فیض آباد: در دشت کویر شامل بقعه ایوان و صحن و رواقهای زیبا و
در پس آن اتاق‌هایی مخصوص زائران است و به ثبت آثار ملی رسیده است. این
بنا توسط آقاصدرا از خاندان بنایی ساخته شده و بسیاری از بناهای موجود در
نوش آباد توسط این خاندان ساخته و یا با دقت و مهارت بسیار بازسازی شده
است.
۱۰- قنات‌های نوش آباد: به طوری که در حدود ۱۵ کیلومتری شمال نوش آباد حدود
۲۰ رشته قنات به موازات هم به پیش می‌روند که صحنه بی‌نظیری را به وجود
می‌آورد. ۱۱-خانه تاریخی عمارتی
نوش آباد کهن شهر ایران
نمایی از درون مسجد نوش‌آباد
شهرنوش آباد در ارتفاع ۹۰۰ متر از سطح دریا و به مختصات جغرافیایی `۲۶˚۵۱
طول و`۰۵˚۳۴ عرض و در فاصله ۷ کیلومتری از شهر تاریخی کاشان و ۳ کیلومتری
از شهر آران و بیدگل واقع شده‌است. این شهر دارای آب و هوای گرم و خشک در
تابستان و سرد و خشن در زمستان است. نوش آباد دارای ۳۱ هکتار بافت تاریخی و
طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ دارای ۱۰۴۷۶ نفر جمعیت است. آنگونه که در کتاب تارخ
قم (نوشته شده در سال ۳۷۸ هـ ق) آمده‌است «انوشاباد این دیه را از بهر آن
بدین نام کردند که یکی از اکاسره (ساسانیان) بدان ناحیت بگذشت به چشمه که
آنجاست فرود آمد و آن چشمه و موضع را خوش یافت بفرمودتا به آنجا دیهی بنا
نهاد و انوشاباد نام کردند.»
معماری دست کند اویی (شهر زیر زمینی) که بی شک، شهر پیش از آن شکل گرفته،
محلی برای اختفا در ادوار گذشته بوده و نشان از وجود نا امنی در منطقه و
تفکر هوشمندانه ساکنان آن است. این معماری به صورت دالانهای تو در تو در کل
زیر سطح شهر و حتی فراتر از آن در دوران ساسانی و اوایل دوران اسلام
گسترده شده‌است.
قلعه خشتی متعلق به دوره سلاجقه و از جنس خشت خام وگل به مساحت یک هکتار و
دارای ۹ برج دیده بانی است. این قلعه که نظامی بوده در اعصار بعدی، کاربری
مسکونی پیدا کرده‌است. مسجد جامع عتیق با مناره بلند و پر هیبتش در بخش
مرکزی شهر تاریخی و در مجاورت محلی به نام تخته گاه قرار دارد.
منطقه کویری نوش آباد که دارای آثار متعدد تاریخی همچون قلاع گوناگون با
نامهای جلال‌آباد، فخر آباد، دی مورچون، سی زان، شجاع آباد، فیض آباد و
وزیر و پوشش گیاهی خاکی مناسب جهت فعالیت‌های گردشگری است.
از صنایع دستی قدیم شهر مانند جولابافی، شعر بافی و پرورش کرم ابریشم اثری
برجا نمانده ولی قالی بافی کماکان در چرخه اقتصادی و اجتماعی مردم نقش
دارد. نوش آباد علاوه بر آثار ذکر شده، دارای ابنیه مذهبی همچون مسجد علی
(بنا گردیده در دوران سلاجقه)، زیارت فیض آباد و پل تاریخی اسحاق آباد و
چندین رشته قناتی است.
