مسجد عمادالدوله، کرمانشاه
این بنا در ضلع غربی خیابان مدرس و جوار بازار زرگرها واقع گردیده و ازآثار
دوره قاجاریه است که در سال 1285ه -. ق توسط امامقلی میرزا عمادالدوله -
والی غرب و سرحددار عراقین- به صورت مسجد و مدرسه بنا گردیده و در دوره های
بعد تعمیر و بازسازی شده است . در حال حاضر این بنا به عنوان مدرسه علوم
دینی مورد استفاده است و جهت هزینه آن، تعداد قابل توجهی مغازه و همچنین
کاروانسرای عمادالدوله وقف گردیده است . مسجد به صورت چهار ایوانی بنا
گردیده و مشتمل بر سردر، صحن، ایوان، شبستان ستوندار و حجره های متعدد است .
صحن مسجد به ابعاد تقریبی 24×30 متر، در اطراف دارای ایوان ها، حجره ها و
دهنه هایی است . ایوان جنوبی صحن که به عنوان ورودی شبستان اصلی نیز محسوب
می شود، از سه ایوان دیگر مرتفع تر و دارای تزیینات غنی تری است . ازاره و
کف این ایوان در دوره اخیر با سنگ مرمر پوشیده شده است . بخش های بالای
ازاره، کاشیکاری است . بر کاشیکاری ایوان، کتیبه ای مشتمل بر قصیده ای در
ذکر نام پادشاه وقت - ناصرالدین شاه - ، نام بانی و تاریخ 1285 ه-. ق نصب
شده است . در ضلع خلفی ایوان، درگاهی قرار دارد که از طریق آن وارد شبستان
مستطیل شکلی می شوند . پوشش طاق و گنبد این شبستان، بر روی 14 ستون آجری در
میان و دیوارهای جانبی قرار گرفته است . دیوارها و سطوح پوشش بنا، آجر
کاری ساده و به غیر از پوشش گنبد جانب محراب، فاقد تزیین خاصی است. در
میانه ضلع جنوبی شبستان، محرابی با تزیینات کاشیکاری تعبیه گردیده است .
ستون های شبستان دارای مقطع های مربع به ابعاد 80×80 سانتی متر هستند که با
بریدن گوشه های آنها، در ساقه به صورت 8 ضلعی جلوه گر شده اند . کف و
ازاره بنا با سنگ مرمر پوشیده شده است . روشنایی شبستان از طریق روزنه هایی
که در رأس پوشش شده، تأمین می شود . در ضلع شمالی صحن مسجد، ایوانی کوتاه
با برج ساعتی بر بالای آن و در دو ضلع غربی و شرقی آن، دو ایوان به قرینه
همدیگر قرار گرفته اند . در اطراف ایوان ها، حجره های متعددی تعبیه شده است
. نمای رو به صحن ایوان ها و حجره ها با تزیینات کاشی مزین شده است . در
میانه صحن، حوض جدید ساز و در زیر آن، زیرزمینی واقع است که امروزه محل
ورزش طلاب گردیده است . بر روی ایوان شرقی صحن، اتاقکی چوبین ساخته اند .
ورودی اصلی مسجد از طریق ایوان شرقی است که با در چوبی بزرگی به راسته
زرگرها مرتبط می شود . بر اساس روایت های موجود، در چوبی مزبور، از حرم
حضرت علی (ع) به این مسجد منتقل شده و بدین جهت، به " بقای شاه نجف " مشهور
گردیده و ظاهرا از آثار دوره صفویه است . سطوح این در در دوره اخیر به طرز
نامناسبی رنگ شده است . منابع:تحقیقات میدانی؛کرمانشاهان باستان. بی تا،
صص154-153
مسجد عمادالدوله به صورت چهارایوانی بنا شده و دارای سردر، صحن، ایوان، شبستان ستوندار و حجره‌های زیاد است.
بر کاشیکاری ایوان مسجد، کتیبه‌ای شامل قصیده‌ای با ذکر نام پادشاه
وقت(ناصرالدین شاه)، نام سازنده و تاریخ ۱۲۸۵ ه.ق جای دارد. بر روی ایوان
شرقی صحن مسجد، اتاقکی چوبین ساخته‌اند. ورودی اصلی مسجد از طریق این ایوان
شرقی است که با در چوبی بزرگی به راستهٔ زرگرهای بازار کرمانشاه مرتبط
می‌شود. پس از ساخت این مسجد، بانی آن یکی از درهای حرم علی را به کرمانشاه
آورد و در این مسجد نصب نمود و به جای آن در نقره‌ای دیگری را وقف آستانه
علوی نمود. این درگاه که امروزه در مدخل مسجد و بازار زرگرها قرار دارد و
به «قاپی شاه نجف» مشهور است، به دوره صفویه تعلق دارد. در دیگر مسجد در
ضلع جنوب غربی قرار داشته که توسط دالانی به تقاطع بازار زرگرها و بازار
حوری آباد متصل می‌شود. این تقاطع زیر بزرگ‌ترین گنبد بازار که به میدان
مشهور است قرار دارد
