شیوه
خراسانی در سده نخست هجری پدیدآمدوتا سده چهارم ادامه یافت.آنچه درباره
فرهنگ این زمان پیداست،این است که دگرگونی های فرهنگی،بیشتر در خراسان رخ
می داد.این سرزمین،زادگاه نخستین نمونه های هنر و معماری اسلامی است و از
آنجا به شهر هایی چون دامغان و یزدو…رسیده است.با پدیدار شدن اسلام وپذیرش
آن از سوی ایرانیانی که زیر بیدادگری و ستم بودند،دگرگونی هایی در ساختمان
سازی رخ داد که چنین بودند:
۱-پس از اسلام،با الگو گرفتن از باورهای اسلامی ساختمانها(مردم
وارتر)شدند.گرچه در شیوه پارتی نیز مردم واری و پرهیزاز بیهودگی نمایان
بود،ولی پس از اسلام این ارزش ها بیشتر نمودار شدند.برای نمونه،انسن در
کنار ساختمان آتشکده فیروزآباد احساس کوچکی میکند یا در کاخ کسرئ نماسازی
ساختمان بگونه ای انجام شد که بنظر سه آشکوبه(سه طبقه)می اید.ولی ساختمان
یک طبقه بیشترنداشته و پشت این نما خالی است.
۲-در شیوه های پیشین بنابرشرایط ساختمان سازی کیفیت ویژه ای می یافت.برای
نمونه در شیوه پارتی درزمان اشکانیان ساختمانها با سنگ پاکتراش وبا ریزه
کاری بیشتری ساخته میشدند اما در دوره دوم زمان ساسانیان چون با ساختمانهای
بیشتری نیاز داشتند ساختمان راباسنگ لاشهمیساختند.بدین گونه کیفیت ساختمان
سازی افت میکرد.این پدیده پس از اسلام هم رخ داد.روشن است که ساختمانهای
شیوه آذری هرگز باکیفیت شیوه رازی ساخته نمیشدند.یادرشیوه اصفهانی ساختمان
با شتاب بیشتری ساخته میشد چون به تعدادبیشتر نیاز بوده است.گفته شده که به
دستور شاه عباس میباید۱۰۰۰کاروانسرا درایران بسازند.(از زمان صفویاننزدیک
به۸۰۰کاروانسرا بجای مانده)بدین گونه ساختمان سازی برپایهالگوی ویژه ای
انجام میشد.برای پوششکاربندی کاروانسراها برای نمونه یک استادچندین ساختمان
را در یک مسیر جابه جا بازدید میکرد دستورهای لازم را میداده و دربازگشت
مرحله دیگری از کار را انجام میداده است.
