بخشی از مطلب
مقدمه:
شهر کاشان همچون دیگر شهرهای کویری ایران دارای معماری بسیار غنی است که آن
را می‌توان در ساختمان مدارس، مساجد، حمامها و خانه‌های قدیمی این شهر به
وضوح دید.
یکی از این بناها مسجد و مدرسه آقابزرگ است. این مدرسه را حاج محمدتقی
خانبان برای تدریس دامادش حاج ملا مهدی نراقی معروف به آقابزرگ ساخته است.
این بنا دارای هشتی، دهلیز، گنبد، گلدسته و دو بادگیر می‌باشد، همچنین حیاط
این بنا در دو طبقه قرار گرفته که طبقه فوقانی آن دورتادور حجره‌هایی برای
طلاب دارد. بیشتر این بنا با آجر ساخته و تزئین شده که همین سادگی جلوه
خاصی به این بنا داده است. سردر مسجد، مقرنس‌کاری بسیار شکیلی دارد که با
گچبری و نقاشی تزئین شده، قسمتهایی از این مسجد دارای کاشیکاری است که
می‌توان آن را از زیباترین نمونه‌های کاشی دوره قاجار به حساب آورد که با
تصاویر گل و پرندگان تزئین شده است. این مسجد دارای کتیبه‌های زیادی است که
بیشتر آن برگرفته از آیات قرآن می‌باشد ولی یکی از این کتیبه‌ها که در
بالای سردر واقع شده فرمان محمد شاه قاجار درباره بخشیدن مالیات قصابی و
دباغی کاشان به خواهش حاج ملا مهدی نراقی است. کتیبه دارای تاریخ 1256هـ. ق
است.
تاریخچه:
تاریخ آغاز ساخت این بنا به سال 1258 هـ.ق و پایان ساخت 1265 هـ.ق می باشد (
8 سال ). این بنای باشکوه که آخرین بنای معظم ساخته شده در دوران انحطاط
معماری و هنر ایران می باشد توسط معماری به نام استاد شعبانعلی پشت مشهدی
ساخته می شود. مشهور است که این معمار بنام با دستمزد دریافتی اش برای ساخت
مسجد آقابزرگ ، رواقی را در حرم حضرت امام رضا (ع) می سازد. نقاشی های بنا
بدست استاد حاج محمدباقر قمصری انجام شده و کتیبه های بنا کار استاد
اسدالله ، استاد محمدحسین کاشی و استاد حاج ابراهیم معارفی می باشد.
بخشهای مختلف بنا :
پیرنشین ها:
در قسمت ابتدایی بنا دو سکو در دو طرف بنا برمی خوریم به نام پیرنشین ، علت
تعبیه این سکوها هم این بوده است که اشخاصی که از کوچه عبور می کنند اگر
باری بر دوش دارند برای رفع خستگی بار خود را روی این سکوها قرارداده و
استراحت کنند و دلیل بعدی و مهمتر ؛ افراد سالمند و پیر بوده اند تا روی
آنها به استراحت بپردازند.
کتیبه مالیاتی :
در بالای درب ورودی مسجد ( قسمت بیرونی ) به کتیبه ای ( لوح ) سنگی برمی
خوریم که فرمان معافیت مالیاتی بنا از طرف محمد شاه قاجار می باشد و مضمون
آن از این قرار است :
« به حکم محکم شاهنشاه عادل ، بأذن محمد شاه قاجار خلدا... ملکه و احسانه ،
حسب الخواهش جناب شریف آداب حجت الاسلام ملامحمد مهدی نراقی ، منال دیوانی
قصابی و دباغی کاشان به موجب فرمان مبارک مقرر آمده از تکالیف دیوانی معاف
شد ، خلاف کننده به لعنت خدا گرفتار شود فی المحرم 1256 »
در سر در این مسجد 32 یا ( 23 ) نوع هنر کار شده است .
¨
