موقعیت روستای خرانق:
روستای خرانق که در عرض جغرافیایی 48/ 20/32 و طول جغرافیایی 09/40/54 واقع
شده است، از دهستان رباطات، بخش خرانق و شهرستان یزد می باشد. و به فاصله
75 کیلومتری مرکز شهرستان واقع شده است. این روستا در کویر مرکزی قرار
گرفته و کلیه عوامل اقلیمی و جغرافیایی آن گونه مناطق را دارا می باشد. راه
منتهی به روستا آسفالته است و روستا در یک فضای هموار گسترده شده است.
ارتفاع روستا از سطح تراز صفر 1760 متر می باشد. از جنوب روستا یک رودخانه فصلی می گذرد که به سمت شرق امتداد می یابد.
طرح های روستای خرانق
حوزة ناقذ و نفوذ روستای خرانق:
روستای خرانق دارای ارزش های معمارانه و تاریخی بوده و حوزة ناقذ و نفوذ آن به شرح زیر می باشد:
1- روستاهای هامانه، سنگرد، درند و مزرعه آقا از خدمات روستا استفاده می کنند.
2- تعدادی از روستاهای مجاور تحت پوشش خانه بهداشت این روستا هستند.
3- دانش آموزان دختر و پسر متوسط جهت ادامه تحصیل به شبانه روزی اردکان مراجعه می کنند.
4- مردم روستا برای خریدهای مهم و یا کارهای اداری مهم تر به شهر یزد و یا اردکان مراجعه می کنند.
5- معمولاً به دلیل عدم وجود مراکز فرهنگی و هنری جوانان به مراکز شهرستانها مراجعه می کنند.
6- معمولاً جوانان جهت کاریابی به شهر یزد و اردکان و گاهاً اصفهان و تهران مراجعه می کنند.
طرح های روستای خرانق
(1) بررسی وضیعیت توپوگرافی، شیب و دفع آبهای سطحی
1-1- وضعیت توپوگرافی و شیب روستای خرانق
روستای خرانق در طول جغرافیایی 32 درجه و 20 دقیقه و عرض جغرافیایی 54
درجه و 40 دقیقه شمالی در کنار ارتفاعات و حوضه های آبریز وسیعی واقع شده
است. و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا حدود 1760 متر می باشد.
روستای خرانق از تیپ روستاهای پایکوهی – کویری است و در کنار ارتفاعات و
حوضه های آبریز وسیعی در شمال شرق استان واقع شده است. شیب عمومی روستا به
تبع وضعیت قرار گیری آن در دامنة ارتفاعات از شمال به جنوب و در غالب موارد
3 یا 4 درصد است.
سرچشمه مسیل های روستا همان رشته کوه های مرتفع و مهم استان یزد می باشند
که در شمال شرق استان واقع شده اند. این ارتفاعات که از شمال شهر یزد تا
منطقه خرانق امتداد یافته است دارای قلل مرتفع هنزا (3158 متر) می باشند.
1-2- دفع آبهای سطحی در روستای خرانق
همان طور که در نقشه توپوگرافی منطقه خرانق مشاهده می گردد، خرانق در کنار
ارتفاعات و حوضه های آبریز وسیعی در سمت غرب و شمال غرب واقع شده است. و
آبهای ناشی از بارندگی به سمت شرق و جنوب شرق سرازیر می شوند. در حال حاضر
در شمال و جنوب خرانق دو مسیل خشک وجود دارد که آبهای ناشی از بارندگی در
آن تخلیه می گردد. مسیل جنوبی که عریض است و در خط القعر واقع شده، در
امتداد جنوب غربی به جنوب شرقی کشیده شده است و آب بارندگی و سیلاب حوضة
جنوبی و جنوب غربی خرانق به این مسیل ریخته و تخلیه می گردد. اما آب
بارندگی حوضه شمال ابتدا در مسیل شمالی جریان می یابد و سپس خرانق را دور
زده و به مسیل جنوبی می پیوندد. آبهای سطحی ناشی از بارندگی در کوچه ها و
خیابان های خرانق با توجه به شیب منطقه که از شمال به جنوب می باشد و با
توجه به شیب حدود 3/0 در غالب موارد، به راحتی از کوچه های فرعی به کوچه
های اصلی تخلیه و از آنجا به خارج از خرانق در خط القعرها و از جمله مسیل
جنوبی هدایت می شود.
طرح بهسازی خرانق
(2) بررسی وضعت پوشش گیاهی روستا و محدوده:
2-1- تعداد و تنوع پوشش گیاهی:
خرانق روستایی است واقع در منطقه کویری استان یزد و اگر چه روستایی پایکوهی
– کویری محسوب می شود، فقر گیاه و درخت در چشم انداز عمومی، که خصوصیتی
عام در روستاهای کویری است، در ان به چشم می خورد.
در نقشه تراکم پوشش گیاهی استان (گیاهان کویری) منطقه خرانق در تیپ مراتع
درجه چهار و به صورت منطقه حفاظت شده شدید قرار دارد. انواع پوشش گیاهی
روستا شامل: درختان کاج، گز، طاق، انار و تعداد اندکی درختان پسته و انجیر و
نخل
می باشد.
طرح بهسازی خرانق
2-2- وضعیت پوشش گیاهی در معابر و واحدهای مسکونی روستا:
همان طور که اشاره شد فقر گیاه و درخت در منظر عمومی روستای خرانق به دیده
می شود به نحوی که به ندرت در معابر روستا گیاه و درختی به چشم می خورد.
معابر درون بافت قدیمی قلعه به علت محدودیت فضا، تنگ و باریک و در بعضی
مسیرها مسقف هستند و به کل بافت درون قلعه عاری از درخت است. و تنها در
معابر عمومی گرداگرد بافت دورة میانه روستا و بعضی معابر بخش توسعه یافته
جدید روستای خرانق، در کنار خیابان کشی های جدید، ندرتاً درختان گز و کاج و
توت دیده می شود. فقر منابع آبی و گرما و خشکی هوا از دلایل عمده فقر گیاه
در چشم انداز محیطی روستا می باشد. تنها می توان به باغات انار و کشتزارها
و مزارع هویج، گندم، جو، پنبه و ... در اطراف قلعه اشاره نمود که به علت
کوتاه بودن و یا ریختن حصار باغها و شیب طبیعی معابر روستا در چشم انداز
عموم قرار می گیرند. در معابر عمومی درختان گز و کاج بیش از همه دیده می
شود.
بر خلاف معابر عمومی وجود درخت و گیاه در درون حیاط های بافت مسکونی خارج
از قلعه، حتی اگر شده تنها یک درخت، از ارزش خاصی برخوردار است که البته در
حیاط خانه ها بیش از همه درختان انار به چشم می خورند.
چنانچه مقطعی غربی – شرقی از موقعیت روستا در منطقه ترسیم شود، ابتدا بخش
فیزیکی بافت جدید و میانه روستا، سپس نوار باریکی از باغات انار و پسته، پس
از آن بافت متراکم قلعه و سپس باغات انار و در آخر مزارع و کشتزارهای
هویج، زردک، گندم، جو، پنبه و ... دیده می شود.
مقطع از عرصه استقرار روستا:
(3) برررسی وضعیت اقلیمی روستا
3-1 وضعیت اقلیمی روستا
بر اساس ضریب خشکی دو مارتن خرانق با ضریب 68/4 جزء مناطق دارای آب و هوای
خشک و بیابانی محسوب می گردد و از دیدگاه طبقه بندی کوین با توجه به درجه
حرارت سالیانه (کمتر از 18) می توان روستای خرانق را به طور کلی جزء مناطق
دارای آب و هوای سرد و خشک و با مشخصات خاص آب و هوایی زیر دانست:
3-2- درجه حرارت
در روستای خرانق، اختلاف درجه حرارت در شب و روز چندان زیاد نیست ولی روستا
دارای تابستان های گرم و زمستان های سرد می باشد و حدود یک ماه در زمستان
در روستا یخبندان وجود دارد. بر اساس آمار به دست آمده در ایستگاه هواشناسی
خرانق در فاصله سالهای 80 – 1375 ، ماه آذر، با متوسط دمای 31/7 درجه
سانتی گراد و تیر ماه با میانگین دمای 81/ 27 سانتی گراد سرذترین و گرمترین
ماه های سال به شمار می روند. بر همین اساس متوسط دمای سالیانه در خرانق
1/ 16 سانتی گراد می باشد.
3-3- بادهای مطلوب و نامطلوب
در خرانق باد بر دو نوع است:
(1)باد مفید که به باد خراسان معروف است و در فصل گرما از قسمت شمال شرقی
به روستا می وزد و به همین علت جهت تالارها در خانه های روستا به این سمت
ساخته شده ایت.
(2) باد مضر که به باد قبله معروف است و از جنوب غربی می وزد که بادی گرم و توأم با گرد و غبار است.
3-4- بارندگی:
به علت کویری بودن استان یزد، ریزش های جوی در سطح استان بسیار ناچیز است.
بر اساس آمار بدست آمده در ایستگاه هواشناسی خرانق متوسط باران سالیانه در
این روستا 6/ 137 میلیمتر می باشد و ماه های خرداد و شهریور با میانگین
بارندگی صفر میلیمتر و اسفند ماه با 8/ 28 میلی متر، کمترین و بیشترین
میزان بارندگی سالیانه را دارا می باشند. میزان متوسط بارندگی سالیانه حدود
5/ 126 میلی متر و زمان اصلی بارش از اواخر پاییز تا اوایل اردیبهشت می
باشد.
3-5- رطوبت
بر اساس آمار بدست آمده در ایستگاه هواشناسی خرانق، متوسط رطوبت نسبی
سالیانه روستای خرانق 41/ 40 درصد است و ماه های مهر و خرداد با 23 درصد
رطوبت نسبی، خشک ترین و دی ماه با 5/ 68 درصد رطوبت نسبی، مرطوب ترین ماه
سال می باشد.
تذکر: قابل ذکر است که اعداد بدست آمده از تحلیل آمارهای اقلیمی موجود که
در طی 6 سال اخیر جمع آوری شده است، بدست امده اند. محدودیت سالهای مورد
مطالعه ایستگاه هواشناسی خرانق از دقت این اعداد می کاهد.
4- وضعیت آبهای سطح الارضی و تحت الارضی، منابع آب ( چشمه و قنات و ...)، مکانیزم آبیاری و شبکه های آبرسانی:
4-1- کمیت سفره آب زیرزمینی:
در رابط با کمیت سفره آب زیرزمینی خرانق نکات زیر قابل ذکرند: روستای خرانق
در زیر حوضة هریش، از لحاظ کیفیت و کمیت بسیار فقیر و نامطلوب می باشد؛
زیرا سفره آب زیرزمینی منطقه از رسوبات تشکیلات شمشک تغذیه می گردد که
دارای غلظت اصلاح و شوری زیادی می باشد.
4-2- منابع آب سطح الارضی:
در منطقه خرانق تنها مسیل بزرگ با بستری عمیق که به شکل رودخانه به چشم می
خورد، رودخانة فصلی دو کامی می باشد که از حوالی روستای خرانق ( دامنه
ارتفاعات) آغاز و به سمت دره انجیر، به طول 5/22 کیلومتر در بستری خشک و
آبرفتی جریان می یابد.
به دلیل فرسایش رودخانه ای در جنوب روستا تپه های رسی و نمکی با دیواره های
عمودی برش داده شده اند که به صورت حفره هایی به نام بوکن، مورداستفادة
اهالی روستا واقع می شوند.
