هنر اسلامی
پیشگفتار
79 – در جزیره العرب یا شبیه جزیره عربستان از هزاره های هفتم و ششم ق م
آثار پارینه – سنگی و میانسنگی گوناگون به دست آمده است . با آنکه اقلیم
سخت و خاک خشک آن سرزمین قاره مانند امکانات کاوشگری را تا کنون محدودوگاهی
متوقف داشته لیکن باز در نواحی دورافتاده از هم خاک عربستان کاوشهای
باستانی مهم به عمل آمده است که مراکز عمده آن عبارتند از : بخش شرقی در
ناحیه شبه جزیره قطر بخش مرکزی در ناحیه خشک و شنزار ربع الخالی و وادیهای
شمال آن تا خطه نجد بخش جنوبی شبه جزیره از ظفار رو به شرق ناحیه عدن و یمن
در جنوب عربی و بخش شمال غربی از تیماء( در شمال مکه ) تا اردن و خلیج
عقبه آثار عمده ای که از مراکز یاد شده به دست آمده مشتمل است بر : گوه
(چوب شکن ) و مته ای از سنگ یشم در شمال یمن ابزارهای سنگ چخماقی در نجد
تبر دستی از سنگ یشم در بخش شرقی و نیز آثار دیگری در همان ناحیه قطر و
بخصوص در جزیره بحرین که نمایانگر برقراری روابط میان ساکنان آن نواحی با
مردم هندوستان در عصر نوسنگی است و باز تبردستی از کناره جنوبی شبه جزیره
ظفار و همچنین کنده کاریهای صخره ای متعلق به دوران نوسنگی در اردن و عمان
از جانورانی چون گاو گربه وحشی مارمولک شتر مگس و بیش از همه بزکوهی به
گواهی مدارک موجود از حدود 3000 ق م مردمی‌سامی‌زبان در سراسر جزیره العرب
تا ناحیه جنوبی اردن امروزین می‌زیسته اند در هزاره دوم ق م دو تحول عمده
در آن سرزمین به حصول پیوست که یکی اهلی شدن شتر بود و دیگری پیدایی خط
الفبای عربی که تا به امروز برقرار مانده است .
چنانکه معلوم است در هزاره دوم ق م اعراب شتر را برای حمل کندر و مواد معطر
از جاده بخور تا سواحل مدیترانه و بخصوص کشور مصر که مصرانه طالب کندر یمن
و جنوب عربستان بود به کار می‌گرفته و گوشت و شیر و پشم آن را نیز مصرف
می‌کرده اند .
قدیمی‌ترین متن تاریخی که در آن از قوم عرب یاد شده کتیبه ای است آشوری که
از زمان شلمنصر سوم (859تا824ق م) برجامانده است در تلمود که مجموعه مدون
شریعت شفاهی بنی اسرائیل و نیز در تورات که نام پنج کتاب اول شریعت حضرت
موسی است ذکر جزیره العرب و قوم عرب به میان آمده است .
دولتهای عمده ای که از دوران باستان در عربستان تشکیل یافته اند به دو دسته
شمالی چون تدمر نبطیان و عسانیان و جنوبی مانند معین قتبان سبا و حضرموت
تقسیم شده اند به موجب کتیبه های مکشوف و پژوهشهای دانشمندان در صد ساله
اخیر یکی از قدیمی‌ترین دولتهای جنوبی معین بوده که از حدود 1300 تا600 ق م
دوام و شهرت می‌داشته است و دیگر دولت قتبان و این هر دو به دست دولت سبا
منقرض شدند باز بر طبق کتیبه های بسیار و عموماً بدون سنه معین که درباره
دولت سبا به دست آمده است دولت سبا نام خود را از لقب یعرب ابن قحطان
می‌گرفته که نیای بزرگ بسیاری از شیوخ قبایل جنوبی بوده ، و شهر سبا و سد
مارب را برپا ساخته است در قرن دهم ق م این دولت با فرمانروایی ملکه سبا به
اوج قدرت و توانگری رسید .
مهمترین دولتهای تشکیل یافته در شمال جزیره العرب که تا سرزمین سوریه گسترش
یافته بود تدمر یا پالمیر بود که نامش در لوحه ای اکدی متعلق به سده
نوزدهم ق م آمده است و دیگر دولت نبطیان که از سده هفتم ق م قدرت و اعتبار
یافت و سرزمینی بزرگ از بخش جنوبی فلسطین تا کناره بحر احمر را به زیر
فرمان خود در آورد .
تاریخ قوم عرب از میانه سده نهم ق م مضبوط و مشخص می‌شود و پیش از آن
بسیاری مطالب در مرحله تردید و ابهام باقی می‌ماند از دولتهای پیش از اسلام
عربستان نیز ذکری از ملوک لخمی‌به میان می‌آوریم که قلمروشان بخشی از شمال
شرقی شبه جزیره و دوام دولتشان از اواخر سده سوم ق م تا اواخر سده ششم
میلادی بود پادشاهان آخری این سلسله تابع ساسانیان بودند و دولت ساسانی به
یاری آنان از گز
,...
