پیشگفتار ………………………………………………………………………………………………………… ۱
منشاء شهرها و عوامل موثر برآنها……………………………………………………………………… ۵
نخستین شهرها و چگونگی شکل‌گیری آنها………………………………………………………. ۱۷
مراحل شهرنشینی……………………………………………………………………………………………. ۲۰
شکل ظاهری شهرها………………………………………………………………………………………… ۳۲
پیدایش مفهوم شهر و شهرگرایی در دوران ماد………………………………………………… ۴۰
شهرهای آغاز ایلامی ……………………………………………………………………………………….. ۴۵
دولتهای ایلامی بین میان رودان و فلات ایران …………………………………………………… ۶۸
شهرهای شرقی ………………………………………………………………………………………………… ۷۳
شوش……………………………………………………………………………………………………………….. ۹۴
دشت شوشان در پیش از تاریخ ……………………………………………………………………….. ۹۸
گسترش فلزگری………………………………………………………………………………………………..۱۰۴
دوران آغاز ایلامی…………………………………………………………………………………………….. ۱۰۶
شهر سوخته……………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۰
محیط زیست منطقه……………………………………………………………………………………………. ۱۱۳
هیرمند و هامون…………………………………………………………………………………………… ۱۱۸
موقعیت شهر………………………………………………………………………………………………. ۱۱۹
آثار شهر سوخته…………………………………………………………………………………………. ۱۲۲
شار در دوران هخامنشی، بالندگی مفهوم ……………………………………………………… ۱۲۷
۱- اشرافیت دودمانی …………………………………………………………………………………. ۱۳۱
۲- مغان و روحانیون ………………………………………………………………………………….. ۱۳۲
۳- اشرافیت دهقانی ………………………………………………………………………………….. ۱۳۲
۴- بازرگانان و پیشه وران…………………………………………………………………………. ۱۱۹
چهار طبقه ممتازه اجتماعی………………………………………………………………………… ۱۳۳
۱- دژ حکومتی ………………………………………………………………………………………… ۱۳۳
۲- شار میانی ………………………………………………………………………………………….. ۱۳۴
۳- شار بیرونی …………………………………………………………………………………………. ۱۳۴
مرحله پیدایش «نو-شهرها» و تجربة سازماندهی شبکه شهری ………………….. ۱۳۶
دگرگونی مفهوم: بنیانگذاری شهر- دولت، شیوة پارسی- هلنی ……………………. ۱۳۸
شار پارتی در دولت اشکانی ………………………………………………………………………. ۱۴۲
۱- اشرافیت دودمانی ………………………………………………………………………………….. ۱۴۴
۲- دیوانسالاران و نظامیان …………………………………………………………………………… ۱۴۴
۳- مغان و روحانیون ……………………………………………………………………………………. ۱۴۵
۴- بازرگانان و پیشه‌وران …………………………………………………………………………….. ۱۴۶
سازماندهی کالبدی …………………………………………………………………………………….. ۱۴۷
۱- دژ حکومتی……………………………………………………………………………………………. ۱۴۷
۲- شار میانی ……………………………………………………………………………………………… ۱۴۸
۳- شار بیرونی ……………………………………………………………………………………………. ۱۴۸
شار پارتی در دولت ساسانی …………………………………………………………………………. ۱۵۰
مکان اصلی استقرار طبقات برتر اجتماعی …………………………………………………….. ۱۵۲
۱- موبدان و مغان………………………………………………………………………………………… ۱۵۲
۲- جنگاوران و سپاهیان………………………………………………………………………………… ۱۵۳
۳- دبیران و پزشکان……………………………………………………………………………………… ۱۵۳
۴- دهقانان …………………………………………………………………………………………………… ۱۵۳
شار از دیدگاه ریخت‌شناسی شهرهای مرکب ………………………………………………… ۱۵۶
۱- دژ حکومتی…………………………………………………………………………………………… ۱۵۶
۲- شار میانی……………………………………………………………………………………………… ۱۵۷
۳- شار بیرونی……………………………………………………………………………………………. ۱۵۷
۴- بازار……………………………………………………………………………………………………… ۱۵۸
۵- میدان ………………………………………………………………………………………………….. ۱۵۸
فهرست منابع ……………………………………………………………………………………………. ۱۶۰
گوشه ای از مطلب :
برای شناخت منشاء و چگونگی ایجاد نخستین شهرها و سیر تکاملی آنها باید تمام
تاریخ را بازسازی کرد. از سوی دیگر این نکته نیز روشن است که تشکیلات
ساختارها و سنتهای گوناگون جوامع انسانی در ارتباط کامل با یکدیگرند؛ مثلا
اگر چه در جامعه‌ای خاص، مراسمی خاص همواره در روز خاصی از سال انجام
می‌گیرد، اما خصوصیات آن طی زمان قابل تغییر است. این تغییرات میتواند
مثلاً در ارتباط با مسائل جوی، زمان موجود و کافی، دخالت دادن ارزشهای
مذهبی، اخلاقی و یا اجتماعی در اجرای آن سنت باشد. مثال دیگر میتواند در
رابطه با ابزار کار باشد. یک ابزار کار از نظر کلی و اصول کم و بیش همواره
یکسان باقی می‌ماند و نحوه استفاده از آن نیز تغییر چندانی نمی‌کند، بلکه
آنچه تغییر می‌کند در رابطه با ارزش آن ابزار در جامعه است. در این حالت
درجه گسترش فناوری، پیدایش ابزار دیگری که جانشین ابزار قدیم‌تر شده و یا
ابزاری که میتواند همان کار را با سادگی و سهولت بیشتری انجام دهد مورد
توجه قرار می‌گیرد، مثلاً یک داس فلزی در آغاز دوران مفرغ ابزاری پیشرفت هو
گرانبها به شمار می‌رفته که تنها در دسترس گروه خاصی بوده، اما امروزه با
وجود ابزار برقی و مکانیکی آن داس ارزش کاربری خود را در جامعة کشاورزان از
دست داده و تبدیل به شیئی نمایشی در موزه‌ها شده است.
