بخشی از متن :
نقش هنر و معماری اسلامی در مسجد جامع ورامین
مسجد مهمترین فضای معماری در سرزمینهای اسلامی است که علاوه بر کارکرد دینی و مذهبی و معنوی همواره
از نقش اجتماعی سیاسی نیز برخوردار بوده است.اهمیت نقش دینی و اجتماعی مسجد موجب شده است که
معماران و برخی دیگر از هنرمندان در همه دورههای تاریخی تلاش خود را در راه خلق فضایی مناسب و شایسته
برای نیایش صرف کنند. به همین جهت است که مساجد هر دوره را میتوان نمونه اعلای معماری و هنر آن دوره
به شمار آورد. تقدیس مساجد را میتوان مهمترین عامل حفظ و بقای ساختمان مسجدهای تا
تاریخی دانست...
تاریخچه مسجد جامع ورامین:
بنای مسجد جامع ورامین در زمان سلطنت سلطان محمد خدابنده آغاز میشود. در این جا قسمتی از سفرنامه مادام
دیولافوا را که در هنگام بازدید از ورامین در عهد ناصرالدین شاه قاجار به رشته تحریر کشیده شده است را نقل
میکنیم:«... باری پس از چهار ساعت راهپیمایی و پایمال کردن محصول مزارع و شنیدن ناملایمات از
زارعین بام مخروطی شکل و گنبد مینای مسجدی که در میان مزارع سر برآورده بود از دور پدیدار شد...
هنر و معماری در مسجد جامع ورامین:
مدخل مسجد دروازهای ورودی است که تشکیل ایوان را میدهد که سرتاسر ضلع
شمالی مسجد است و صحن مسجد حیاطی مستطیل شکل است وسط آن حوضی است که شبیه
حوضهای وسط قلعههای مسکونی و رباطها است.ایوان شبستان بلند و زیبای
مسجد جامع دارای کتیبههایی ارزشمند است کتیبههای سوره جمعه در متن و در
حاشیه کتیبههای کوفی آن از نمونههای خوب کتیبههای گچبری این عصر است.
انواع طرحهای اسلیمی و خطهای عربی، کوفی و فارسی را دارا است.مادام
دیولافوا در سفر نامه خود از گنبد مینایی مسجد جامع یاد کرده است. این
مسجد دارای چند کتیبه جالب است اولین کتیبه در سر در صحن مسجد واقع شده
است. این کتیبه کاشیکاری بوده. کتیبه سر در حرم یا شبستان اصلی مسجد «یا
ایها الذین امنو اذا نودی...» کتیبه بالای محراب و دور تا دور حرم «یسبح
لله ما فی السموات و ما فی الارض...» کتیبههای بالای سر در ورودی از حرم
به شبستانهای شرقی و غربی ... اما کاشیکاری مسجد در قسمتهای زیر دیده
میشود.در قسمت سر در اصل مسجد، در زیر قوس اصلی سر در مسجد، همچنین دو
ستون تزیینی که از دو طرف قوس تا بالا و راس آن ادامه پیدا کرده و در سر در
حرم نیز زیر قوس نیم گنبد کاشیکاری از پایه قوس تا راس آن از دو طرف به
طور کامل و همانند سردر اصلی مسجد وجود دارد...
گنبد و نقش های اسلیمی
گنبد یا آسمانه همانطور که از نامش بر می آید، شباهتی رمزی با آسمان و عرش
را بیان می کند. گنبد مظهر آسمان و فضای مکعبی شکل زیر آن مظهر زمین و ماده
، و قوس مقرنس کاری شده آن همچون حلقه واسط زمین و آسمان تلقی می گردد.
حضرت رسول در روایت معراج، گنبد عظیمی را وصف می کند که از صدف سفیدی ساخته
شده و بر چهار پایه در چهار کنج قرار گرفته و بر این چهار پایه ، این
چهار کلام «بسم الله الرحمن الرحیم» از فاتحه الکتاب را نوشته اند و چهار
جوی آب، شیر، عسل و شراب طهور که مظهر سعادت ابدی و سرمدی است از آنها جاری
است...
گنبدهای دوپوش (دوجداره)
گنبد از عناصر شاخص معماری مساجد٬ مقابر و گاه عمارتهای باشکوه بوده
است.گنبد دوپوش گنبدی است که دارای یک گنبد درونی و یک گنبد بیرونی است
مانند گنبد مسجد امام اصفهان.
نقش های اسلیمی در برج تاریخی گنبد کاووس
این برج یکی از آثار باستانی کشورمان که در اعداد بزرگترین مفاخر معماری
قرن چهارم هجری است در شمال شرقی ایران در شهر گنبد کاووس قرار دارد . این
بنای معروف که یکی از بلند ترین آثار تاریخی جهان بشمار می آید بر فراز تپه
خاکی که قریب 15 متر از سطح زمین بلند تر است قرار دارد این بنا در سال (
397 ه. ق. 375 ه. ش) و در زمان سلطنت شمس المعالی قابوس ابن و شمگیر و در
شهر جرجان که پایتخت پادشاهان آن دیار بوده ، بنا گردیده است بنایی که از
هزار سال پیش تا کنون بر فراز تپه ای خاکی استوار است در عین سادگی یکی از
غرور انگیز ترین بناهایی است که نه تنها در خاک ایران بلکه در سراسر جهان
شناخته شده است و مورد توجه بسیاری از جهانگردان و باستان شناسان است...
- پی یا پای بست بنا و بدنه
2- گنبد مخروطی
پی سازی بنا از زمین سفت شروع و تا ارتفاع حدود 15 متری با آجر و مصالح
مشابه خود بنا انجام شده است . درون پای بست سردابی وجود داشته که پا کار
طاق آن هنوز بر جای است ولی بر اثر کاوشهای پیاپی کاوشگران که در پی گنج
بوده اند آثاری از کف آن بر جای نمانده است...
شیوه معماری بنا :
این بنا یکی از اولین ساختمانهایی است که مرز بین شیوه معماری خراسانی و
رازی محسوب می شوند و در واقع مربوط به اوائل دوره شیوه معماری رازی است
ساختمان این بنا تماماً از آجر و ملات ساروج ساخته شده است . یکی از
بارزترین ویژگیهای شیوه معماری رازی استفاده از آجر با بهترین کیفیت ممکن
است