پیشگامان جنبش مدرن معماری معاصر ایران
گابریل در یک توقف کوتاه در استانبول به دنیا آمد ( ۲۱ نوامبر ۱۹۰۰ ) .
پس از شروع به قتل عام سال ۱۸۹۴ ارامنه توسط دولت ترکیه، خانواده
گورِکیان تصمیم به مهاجرت به غرب گرفت. مسافرت به غرب با بچه کوچک دشوار
بود و خانواده گورِکیان راهی تهران شد. پدر گابریل بلافاصله به عنوان جواهر
شناس در دربار مظفرالدین شاه استخدام شد. گابریل که اصلیت ارمنی داشت و در
ترکیه متولد شده بود به همراه دو خواهر و برادر خود ملیت ایرانی انتخاب
کرد.
در ده سالگی پس از طی دوره ابتدایی در تهران برای ادامه تحصیل به یک
کالج خصوصی در وین فرستاده شد و مانند خواهر خود که پیانیست حرفه ای بود،
علاقه زیادی به موسیقی نشان داد و در آنجا به فراگیری ویولون پرداخت اما
بموقع دریافت که استعداد لازم را برای این کار ندارد. بنابراین با تشویق
خانواده به تحصیل معماری مشغول شد.
جنبش مدرن معماری معاصر ایران
اتریش در آغاز قرن بیستم کانون انواع مباحث و جدل های هنری بود که بر شکل
گیری هنری گابریل تأثیر بسزایی داشت. در سال ۱۹۱۵ در مدرسه معماری آکادمی
هنرهای کاربردی وین ثبت نام کرد. این مدرسه با آتلیه ای که ژوزف هوفمان
تأسیس کرده بود، ارتباط نزدیک داشت. بدین ترتیب گورکیان در دوره تحصیل (
۱۹۱۵ – ۱۹۱۸ ) از کلاس های درس معمار معروف اتریشی اسکار استرناد و همکاری
با دفتر ژوزف هوفمان که از پیشگامان هنر معماری مدرن بود، بهره برد.
گورکیان بعد از اخذ دیپلم در ۱۹۲۱ میلادی و پس از سفری به قصد مطالعه
کارهای معماری به چند کشور اروپایی، پاریس را جهت اقامت و فعالیت اختیار
کرد. او در این دوره با هانری سواژ که از معماران پیشرو فرانسه بود آشنا شد
و در دفتر وی به کار پرداخت. همان دفتری که وارطان هوانسیان نیز با آن
همکاری داشت. سوواژ که استعداد او را تشخیص داده بود، در جهت آشنا کردن
گورکیان با اصول معماری مدرن و کاربرد تکنیک های جدید ساختمانی بسیار
کوشید.
وی از سال ۱۹۲۲ در دفتر استیونز به کار مشغول شد و سپس به ریاست این دفتر و
سرپرستی آتلیه معماری آن نایل آمد. از آن زمان به بعد نام وی در کنار
بزرگان جنبش معماری مدرن اروپا نظیر لوکوربوزیه قرار گرفت. در نقدی که در
سال ۱۹۲۳ درباره نمایشگاه معروف سالن پاییز تحریر شده، چنین آمده است:
” قسمت معماری در سالن نمایشگاه، چهار اسم را در رأس دیگران معرفی می
کند، گورِکیان، لکوربوزیه، لوکات و ژان شارل مورو که همگی از پیشگامان هنر
معماری مدرن هستند. “
گورکیان مقالات ارزشمندی چاپ کرد و در نمایشگاههای متعدد اروپایی شرکت نمود
و در سال ۱۹۲۸م (۱۳۰۷ش) مقام دبیرکلی نخستین کنگره CIAM را بر عهده گرفت .
او که نامش در کنار برخی از مهمترین شخصیتهای جهانی هنر معماری مدرن مطرح
بود، به دنبال بالا گرفتن بحران اقتصادی – اجتماعی سالهای ۱۹۳۰ اروپا
(۱۳۰۹ش) و همچنین به دعوت دولت ایران در سال ۱۳۱۲ شمسی به تهران آمد. در
بدو ورود از او برای طراحی دو ویلا دعوت شد. سپس از وی درخواست شد که ریاست
دفتر معماری شهرداری تهران را قبول کند. وی در ابتدا سرمعمار شهرداری
تهران و بعدها سرمعمار وزارت دارایی شد. او اقدام به تاسیس یک دفتر معماری
به نام “”socete de construction iranienne کرد . این دفتر تا سال ۱۳۱۶
شمسی در بیش از هشت مسابقه برای طراحی بناهای عمومی شرکت نمود .
او شخصا در شرح حال خود در سال ۱۹۴۵این مسابقات را بر می شمارد و در بخش
طرحهای اجرا شده از آمفی تئاتر مدرسه نظام ، ساختمان وزارت جنگ ، باشگاه
افسران ، تئاتر شهر تهران و ساختمانهای اداری در مرکز تهران را نام می برد .
ضمنا به ارائه طرح هایی برای مسابقه وزارت صنایع ، کاخ دادگستری و وزارت
امور خارجه اشاره میکند .
